Mobbing İddiasında Tanık Zorunlu Mudur? İncelenen yargı kararları ışığında, mobbing (psikolojik taciz) iddialarında tanık delilinin zorunluluğu, ispat standardı ve mahkemelerin bu delili değerlendirme kriterleri aşağıda sunulmuştur.

1. Tanığın Zorunluluğu ve Hukuki Dinlenilme Hakkı Yargı kararlarında, mobbing iddiasının ispatı için tanık göstermenin kanuni bir geçerlilik şartı (mutlak zorunluluk) olduğuna dair açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, yargılama usulü ve ispat hakkı bağlamında tanığın dinlenilmesi konusunda şu tespitler yapılmıştır:

Mahkemenin Tanığı Dinleme Yükümlülüğü: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2019/571 E. sayılı kararında, mobbing iddiasında bulunan tarafın tanık deliline dayanması halinde, mahkemenin bu tanıkları dinlemesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir. Kararda, “Psikolojik tacizin sonuçlarından biri de mağdur işçinin psikolojisi ve kişiliği üzerindeki olumsuz etkileri olduğundan davacı tanıklarının dinlenmesi gerekmektedir” ifadesiyle, tanıkların dinlenmemesi hukuki dinlenilme hakkının ihlali olarak değerlendirilmiştir.

İdari Soruşturmalarda Zorunluluk: Danıştay 12. Daire’nin 2020/75 E. sayılı kararında, mobbing iddiasıyla ilgili yapılan idari soruşturmalarda, davacının gösterdiği tanıkların ifadesine başvurulmamasının soruşturmayı eksik ve işlemi hukuka aykırı hale getirdiği hükme bağlanmıştır.

2. İspat Standardı: Yaklaşık İspat ve Emare Yüksek mahkemeler, mobbingin doğası gereği ispatının zorluğunu kabul ederek “kesin ispat” yerine “yaklaşık ispat” ilkesini benimsemiştir. Bu bağlamda tanık beyanlarının rolü şöyledir:

Yaklaşık İspat İlkesi: Yargıtay 10. Hukuk Dairesi (2022/5692) ve Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2022/8257) kararlarında, mobbingin genellikle tacizci ve mağdur arasında geçtiği, bu nedenle “şüpheden uzak kesin delillerin aranmayacağı” vurgulanmıştır. Olayların tipik akışı ve tecrübe kuralları çerçevesinde, işçinin iddiasını destekleyen “kuvvetli bir emarenin” bulunması yeterli görülmektedir.

Tanığın Rolü: Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2013/14296), iş hukuku uyuşmazlıklarında tanık beyanlarının yerinin büyük olduğunu belirtmiştir. Karardaki muhalefet şerhinde, mobbingin belgelendirilmesinin zorluğu nedeniyle hükmün büyük ölçüde tanık beyanlarına dayandırılmasının bir zorunluluk arz ettiği ifade edilmiştir.

3. Tanığın Yeterliliği ve Diğer Delillerle İlişkisi Tanık beyanlarının varlığı tek başına mobbingin ispatı için her zaman yeterli kabul edilmemekte, beyanların niteliği ve diğer delillerle uyumu aranmaktadır:

Görgüye Dayalı Bilgi Şartı: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2016/16456) ve Yargıtay 7. Hukuk Dairesi (2013/11829) kararlarında, tanıkların doğrudan görgüye dayalı bilgisinin olmaması ve duyuma dayalı beyanlarda bulunmaları halinde mobbing iddiasının ispatlanamadığına hükmedilmiştir.

Tutarlılık ve Somutlaştırma: Anayasa Mahkemesi (15/11/2023) ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (2015/461), tanık beyanlarının tarih, zaman ve yer belirterek somutlaştırılmaması durumunda iddianın kanıtlanmış sayılamayacağını belirtmiştir. HGK, yerel mahkemenin sadece tanık beyanlarına dayanarak verdiği direnme kararını, “somut delillerle ispat edilemediği” gerekçesiyle bozmuştur.

Bütüncül Değerlendirme: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2022/6782) ve (2022/8257) kararlarında, tanık beyanlarının sağlık raporları ve tıbbi belgelerle birlikte değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Davacının tanık dinletmekten vazgeçmesi durumunda ispat yükünü yerine getiremediği kabul edilmiştir.

4. İkincil Kaynaklardan Elde Edilen Ek Bulgular Aşağıdaki bilgiler, kararların ikincil detaylarından ve farklı hukuk dairelerinin yaklaşımlarından derlenmiştir:

Tanıkların Niteliği (Husumet Durumu): Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2017/25198) kararında, işverenle davası olan (husumetli) tanıkların beyanlarının tek başına yeterli görülmediği, bu beyanların yan delillerle desteklenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Sistematiklik Unsuru: Yargıtay 4. Hukuk Dairesi (2019/1136) ve Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2023/4113) kararlarında, tanık beyanlarının mobbingin “sistematik” ve “sürekli” yapıldığını ortaya koyması gerektiği, münferit olayları aktaran tanıkların mobbing ispatı için yeterli olmadığı ifade edilmiştir.

İspat Kolaylığı: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2016/36185) ve Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2014/2157) kararlarında, mobbing davalarında işçi lehine “ispat kolaylığı” ilkesinin uygulanması gerektiği, birbirini doğrulayan tanık anlatımlarının (davalı tanıkları dahil) ispat için yeterli olabileceği belirtilmiştir.

Usul Hukuku Ayrımı: Antalya 4. Asliye Ticaret Mahkemesi (2019/194) kararı, ticari davalarda senede karşı tanıkla ispat yasağını hatırlatmakla birlikte, bu durumun iş hukukundaki mobbing iddialarından farklı bir usul içerdiği, mobbingde tanık dinlenmesinin önünün daha açık olduğu dolaylı olarak anlaşılmaktadır.

Sonuç: Yargı kararlarına göre, mobbing iddiasında tanık göstermek kanuni bir “geçerlilik şartı” olmamakla birlikte;

İspatın zorluğu nedeniyle pratikte en önemli ispat aracıdır.

Taraflarca talep edilmesi halinde mahkemenin tanıkları dinlemesi usuli bir zorunluluktur.

Tanık beyanlarının hükme esas alınabilmesi için doğrudan görgüye dayalı, tutarlı ve sistematik baskıyı doğrulayan nitelikte olması gerekmektedir. Bir yazı önerisi.

Neden Uzman Avukat Desteği Gerekli?

Mobbing davaları, hem delil yapısı hem de ispat hukuku bakımından en teknik ve hassas dava türlerinden biridir. Özellikle İstanbul, Tuzla, Pendik, Kartal, Maltepe, Kadıköy, Ataşehir, Ümraniye, Gebze, Dilovası ve Çayırova gibi yoğun çalışma hayatına sahip bölgelerde, mobbing iddialarında tanıkların belirlenmesi, ifadelerin somutlaştırılması ve delillerin bütüncül şekilde sunulması hayati öneme sahiptir.

Bu nedenle:

1. Tanık Stratejisinin Profesyonel Kurulması Gereklidir

Tanığın doğrudan görgüye dayalı bilgiye sahip olup olmadığı, beyanların hangi tarihlere ve olaylara işaret edeceği ve çelişki yaşanmadan ifade alınması uzmanlık gerektirir. Hatalı tanık seçimi davayı zayıflatır.

2. Mobbing İspat Standardı Teknik Bir Alandır

Yaklaşık ispat, emare, sistematiklik, psikolojik etkiler ve delil ilişkilendirmesi konuları özel hukuki bilgi gerektirir. Bu noktada uzman bir avukatın yönlendirmesi davanın kaderini belirler.

3. Belgelerin ve Tıbbi Raporların Doğru Sunulması Şarttır

Tanık beyanlarının sağlık raporları, performans kayıtları ve kurum içi yazışmalarla uyumlu şekilde dosyaya sunulması profesyonel hazırlık gerektirir.

4. Hak ihlali iddialarında Anayasa Mahkemesi başvurusu ayrı uzmanlık ister

Mobbing, çoğu zaman Anayasa’nın 17., 36. ve 40. maddeleri bağlamında bireysel başvuru konusuna dönüşebilmektedir. AYM başvurularında süreler, usul ve içtihat bilgisi çok kritiktir.

Bu kapsamda 2M Hukuk Avukatlık Bürosu, mobbing davaları ve bireysel başvuru süreçlerinde teknik uzmanlığı, içtihat hâkimiyeti ve bölgesel deneyimi ile profesyonel destek sunmaktadır.