Av.Meryem GÜNAY
Giriş
Türk Ticaret Kanunu’nun 1352. maddesinin (a) bendinde yer alan “geminin işletilmesinin sebep olduğu zıya veya hasar” ifadesi, geminin ticari faaliyetleri sırasında meydana gelen maddi kayıpları kapsamaktadır. Bu tür zararlar, genellikle geminin yük taşıma, manevra yapma, limana yanaşma veya limandan ayrılma gibi faaliyetleri sırasında ortaya çıkar. Gemi işletmesinin sebep olduğu zıya veya hasar, yalnızca geminin kendisinde değil, üçüncü kişilere ait mallarda, liman altyapısında veya diğer gemilerde meydana gelen maddi hasarları da içerir.
Hukuki Dayanak ve Kapsam
Geminin işletilmesinden kaynaklanan zararlar, hem gemi sahibi hem de gemiyi işleten kişi veya kuruluş için önemli hukuki sorumluluk doğurur. Geminin ticari faaliyetleri sırasında herhangi bir zararın meydana gelmesi durumunda, gemi sahibi veya işletmecisi bu zararları tazmin etmekle yükümlüdür.
Geminin işletilmesi, şu durumları içerir:
Liman Manevraları: Gemi, limana yanaşırken veya limandan ayrılırken iskelelere, rıhtımlara veya diğer gemilere zarar verebilir. Örneğin, limana yanaşırken bir rıhtıma çarpan geminin sebep olduğu maddi zararlar bu kapsamdadır.
Deniz Trafiği: Gemiler, denizde diğer gemilerle çarpışma veya onlara zarar verme riski taşır. Özellikle deniz trafiği yoğun olan bölgelerde geminin yanlış manevrası sonucunda diğer gemilere çarpması durumunda, ortaya çıkan zararlar bu madde kapsamına girer.
Yükleme ve Boşaltma Süreçleri: Yükleme veya boşaltma sırasında gemide veya geminin çevresinde meydana gelen zararlar, gemi işletmesi sebebiyle oluşan zıya veya hasar olarak değerlendirilir. Örneğin, yükün hatalı yüklenmesi sonucu gemi içinde oluşan hasar veya limanda bulunan diğer araçlara verilen zararlar da bu kapsamda yer alır.
Geminin işletilmesi nedeniyle ortaya çıkan zararlara örnekler:
1. Limana Yanlış Manevra Yaparak Çarpma
Bir yük gemisinin limana yanaşması sırasında kaptanın yanlış bir manevra yapması sonucu gemi, rıhtıma çarpar ve rıhtımda maddi hasara yol açar. Liman otoriteleri, meydana gelen zararı karşılamak için gemi sahibine veya işletmecisine dava açabilir. Bu tür zararlar genellikle geminin deniz sigortası kapsamında değerlendirilir. Ancak, sigorta poliçesi kapsamındaki limitlerin aşılması durumunda, sigorta dışındaki zararları gemi sahibi kendi varlıklarıyla karşılamak zorunda kalabilir.
2. Deniz Çarpışması
Deniz trafiği yoğun olan bir limana yakın bölgede, seyir halinde olan iki gemiden biri diğerine çarpar. Çarpışma sonucu her iki gemide de ciddi hasarlar meydana gelir ve her iki taraf da zarar görür. Bu tür durumlarda, kaza sonucu meydana gelen zararın hangi geminin yanlış manevrası veya ihmali sonucu gerçekleştiği belirlenir. Sorumlu tarafın tespit edilmesi için olayın detaylı incelemesi yapılır ve sigorta poliçesi doğrultusunda tazminat ödemeleri gerçekleştirilir. Sigorta şirketleri, olayın oluş şekline göre sorumluluk dağılımını yaparak tazminat ödemelerini düzenler.
3. Limanda Yükleme Sırasında Kazaya Bağlı Hasar
Limanda yükleme işlemi sırasında gemiye yüklenen konteynerlerden biri, vinçle taşınırken gemi gövdesine çarparak hasara yol açar. Bu kazada konteynerdeki mallar da zarar görür. Yükleme sırasında meydana gelen bu tür kazalar, genellikle yükleme ekiplerinin veya vinç operatörlerinin ihmali ile ortaya çıkar. Ancak, gemi sahibi de liman operasyonlarının bir parçası olarak bu tür kazalardan sorumlu tutulabilir. Bu durumda, yük sahibinin konteynerdeki zararını tazmin etmesi gerekebilir. Eğer gemi sigorta kapsamında korunuyorsa, gemi sahibi sigorta poliçesinden faydalanarak hem gemi gövdesindeki hasarı hem de yükün zararını karşılayabilir.
4. Geminin Deniz Araçlarına Hasar Vermesi
Bir yolcu gemisi, seyir sırasında küçük bir balıkçı teknesine çarparak teknede hasara yol açar. Bu kaza sonucunda balıkçı teknesi kullanılamaz hale gelir ve balıkçıların geçim kaynakları etkilenir. Gemi sahibi veya işletmecisi, balıkçı teknesine verilen zarar ve balıkçıların uğradığı geçici iş kaybı için tazminat ödemekle yükümlüdür.
5. Rıhtım veya Liman Altyapısına Verilen Zarar
Bir konteyner gemisi, yük boşaltma sırasında rıhtımdaki vinç sistemine çarparak vinç sisteminde ciddi hasara yol açar. Hasar nedeniyle limandaki operasyonlar durma noktasına gelir ve liman işletmecisi büyük bir maddi kayba uğrar. Liman işletmecisi, rıhtım ve vinç sisteminde meydana gelen hasarın tazmini için gemi sahibine veya işletmecisine karşı tazminat davası açabilir. Gemi sahibi, sigorta poliçesi kapsamında bu zararı karşılayabilir; ancak liman işletmecisinin talep ettiği tazminat miktarı sigorta limitlerini aşarsa, kalan zararı gemi sahibi kendi varlıklarıyla karşılamak zorunda kalabilir. Ayrıca, limandaki operasyonların aksaması nedeniyle ortaya çıkan dolaylı zararlar (örneğin, geciken yükleme/boşaltma işlemleri nedeniyle limanın gelir kaybı) da talep edilebilir.
Sonuç
Türk Ticaret Kanunu’nun 1352. maddesinin (a) bendi, geminin işletilmesi sırasında meydana gelen zıya ve hasarların tazmini konusunda açık bir düzenleme sunar. Gemi sahipleri ve işletmeciler, bu tür zararlar için genellikle sigorta yaptırsa da, zarar miktarı ve sorumluluk paylaşımı konusunda hukuki anlaşmazlıklar sıkça gündeme gelmektedir. Gemi işletmesi sırasında doğan zararlara yönelik dava süreçleri, sigorta kapsamı ve uluslararası hukukun etkileri göz önünde bulundurularak değerlendirilmeli ve tarafların hak ve yükümlülükleri açıkça belirlenmelidir.
Anahtar kelimeler : Deniz alacağı, geminin işletilmesi, avukat, Tuzla, İstanbul, Deniz Ticaret Hukuku, uzman
ÖNEMLİ HATIRLATMA : Gemi taşımacılığı ve deniz ticareti hukuku kapsamındaki yasal süreçler, hem karmaşık yasal düzenlemeleri hem de dikkat edilmesi gereken çeşitli teknik ve hukuki detayları içerir. Bu nedenle, tarafların süreci alanında uzman bir deniz ticareti avukatı veya danışman eşliğinde yürütmeleri önerilir. CONTACT
