Mobbing Nedeniyle Manevi Tazminat Alınır mı? Yargıtay Ne Diyor? İncelenen yargı kararları ve dokümanlar ışığında, mobbing (psikolojik taciz) nedeniyle manevi tazminat davası açılmasının Türk hukukunda mümkün olduğu, hem adli hem de idari yargıda bu yönde emsal kararlar bulunduğu tespit edilmiştir. Aşağıda, davanın hukuki dayanakları, ispat koşulları, yargılama süreçleri ve mahkemelerin değerlendirme kriterleri detaylandırılmıştır.
1. Tazminat Davasının Açılabilirliği ve Hukuki Dayanaklar
Yargıtay ve Danıştay kararları, mobbing nedeniyle manevi tazminat davası açılabileceğini ve şartların oluşması halinde tazminata hükmedilebileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Yasal Zemin: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (2015/2274K, 2016/1427) ve Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2021/12218K) kararlarına göre, mobbing davalarının temel dayanağı 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 417. maddesidir. Bu madde, işverenin işçinin kişiliğini koruma, saygı gösterme ve psikolojik tacize uğramaması için gerekli önlemleri alma yükümlülüğünü düzenler. Ayrıca 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 24. maddesi ve TBK’nın 58. maddesi (kişilik haklarına saldırı) ile Anayasa’nın 17. maddesi (maddi ve manevi varlığı koruma hakkı) davanın anayasal ve yasal dayanaklarını oluşturur.
Dava Türü: Bu davalar, “mobbing nedeniyle kişilik haklarına saldırı” veya “işçiyi gözetme borcuna aykırılık” gerekçesiyle manevi tazminat talepli olarak açılabilmektedir (Yargıtay 4. HD 2015/15518, Yargıtay 22. HD 2016/24622).
2. Mobbingin Tanımı ve Unsurları
Yargı kararlarında mobbing, tazminat hakkı doğurabilmesi için belirli unsurları taşıması gereken bir eylem bütünü olarak tanımlanmıştır.
Sistematik ve Süreklilik: Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2016/28981) ve Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2016/485) kararlarında mobbing; sistematik, sürekli, kasıtlı, yıldırma ve işten uzaklaştırma amacı taşıyan davranışlar olarak tanımlanmıştır.
Tekil Eylemler Mobbing Sayılmaz: Süreklilik göstermeyen, belli aralıklarla tekrarlanmayan, anlık kaba veya nezaketsiz davranışlar mobbing olarak nitelendirilmemekte ve manevi tazminata konu edilmemektedir (Yargıtay 22. HD 2017/42766k). Örneğin, bir avukatın çantasının aranmak istenmesi gibi tekil bir olay, kişilik haklarına saldırı olsa da mobbing kapsamında değerlendirilmemiştir (Yargıtay 9. HD 2012/2473).
Kişilik Haklarına Saldırı: Manevi tazminat talep edebilmek için psikolojik tacizi teşkil eden davranışların kişilik haklarını ihlal boyutuna ulaşması şarttır (Yargıtay 9. HD 2016/17859).
3. İspat Yükü ve Delil Durumu
Davaların kabulü veya reddinde en belirleyici faktör ispat yükümlülüğüdür.
Yaklaşık İspat İlkesi: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (2015/2274) ve Yargıtay 4. Hukuk Dairesi (2019/1136) kararlarına göre, mobbing iddialarında “kesin ispat” aranmamakta, “yaklaşık ispat” yeterli görülmektedir. İşçi, mobbinge dair kuşku uyandıracak güçlü olgular (e-postalar, sağlık raporları, tanık beyanları) sunduğunda, mobbing yapılmadığını ispat yükü işverene geçmektedir.
Delil Yetersizliği ve Ret Kararları: Somut ve inandırıcı delillerin sunulamadığı, tanık beyanlarının duyuma dayalı olduğu veya sistematik baskının kanıtlanamadığı durumlarda manevi tazminat talepleri reddedilmektedir (Yargıtay 22. HD 2016/28981, AYM 15/11/2023, Danıştay 8. Daire 2021/7788).
Mahkemenin Aydınlatma Yükümlülüğü: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (2019/571), mobbing iddialarının olayların tipik akışı ve tecrübe kuralları göz önüne alınarak değerlendirilmesi gerektiğini, hakimin davayı aydınlatma ödevi bulunduğunu belirtmiştir.
4. Yargı Yolu ve Görevli Mahkeme
Mobbingin gerçekleştiği statüye (işçi veya memur) ve failin durumuna göre yargı yolu değişmektedir.
İş Mahkemeleri: Özel sektör çalışanları veya iş kanununa tabi personel için davalar İş Mahkemelerinde görülmektedir (Yargıtay HGK 2014/2277).
İdari Yargı (Tam Yargı Davası): Kamu görevlileri, idarenin eylem ve işlemleri (örneğin sürekli görev yeri değişikliği, disiplin cezaları) yoluyla mobbinge maruz kaldıklarında İdare Mahkemelerinde tam yargı davası açabilmektedir (Danıştay 2. Daire 2021/511, Danıştay 2. Daire 2020/1868). Ancak, dava açmadan önce idareye başvuru zorunluluğu bulunmaktadır (Danıştay 2. Daire 2021/18986).
Adli Yargı (Kişisel Kusur): Kamu görevlisine karşı, idari yetki kullanımı dışındaki haksız fiil niteliğindeki eylemleri (hakaret, fiili yol) nedeniyle şahsi kusura dayalı olarak adli yargıda manevi tazminat davası açılabilmektedir (Yargıtay 4. HD 2016/5195, Bursa BAM 2022/2192).
5. Tazminat Miktarının Belirlenmesi
Mahkemeler, mobbingin varlığını kabul ettiklerinde tazminat miktarını belirlerken şu kriterleri esas almaktadır:
Eylemin ağırlığı ve süresi.
Tarafların sosyal ve ekonomik durumları.
Paranın alım gücü.
Tazminatın bir tarafı zenginleştirip diğerini fakirleştirmemesi ilkesi (Yargıtay HGK 2017/486, Yargıtay 7. HD 2013/20568).
Sonuç: Yargı kararları bütünüyle değerlendirildiğinde; mobbing nedeniyle manevi tazminat davası açılmasının hukuken mümkün olduğu, ancak davanın kazanılmasının “sistematiklik”, “süreklilik” ve “kişilik haklarına saldırı” unsurlarının yaklaşık ispat kuralları çerçevesinde somut delillerle (tanık, sağlık raporu, yazışmalar vb.) ortaya konulmasına bağlı olduğu sonucuna varılmıştır. Bir yazı önerisi.
Mobbing Nedeniyle Manevi Tazminat Davalarında Neden Uzman Avukat Desteği Gereklidir?
Mobbing nedeniyle manevi tazminat davaları, Yargıtay ve Danıştay içtihatlarıyla şekillenen, ispatı güç ve teknik davalardır. Davanın kabulü; mobbingin sistematik ve süreklilik arz eden bir nitelik taşıdığının, kişilik haklarına saldırı boyutuna ulaştığının ve yaklaşık ispat kuralları çerçevesinde doğru delillerle ortaya konulmasına bağlıdır. Tanık seçimi, yazışmaların sunumu, sağlık raporlarının değerlendirilmesi ve olayların hukuki nitelendirilmesi bu davalarda belirleyici rol oynar.
Uygulamada en sık yapılan hatalar; tekil olayların mobbing olarak ileri sürülmesi, delillerin eksik veya yanlış sunulması ve görevli yargı yolunun hatalı belirlenmesidir. Bu tür hatalar, haklı taleplerin dahi reddine yol açabilmektedir.
Özellikle Tuzla, Pendik, Kartal, Maltepe, Gebze ve Çayırova gibi çalışma hayatının yoğun olduğu bölgelerde mobbing iddiaları sıklıkla yargıya taşınmaktadır. Tuzla 2M Hukuk Avukatlık Bürosu, mobbing nedeniyle manevi tazminat davalarında Yargıtay ve Danıştay uygulamalarına hâkim, delil stratejisi doğru kurgulanmış ve sonuç odaklı hukuki destek sunmaktadır. Hak kaybı yaşanmaması ve sürecin etkin yürütülmesi açısından uzman avukat desteği büyük önem taşır.
