Nihai mahkûmiyet kararını veren hakimin soruşturma aşamasında sanığın tutukluluğuna karar veren kişi olması, “tarafsız mahkemede yargılanma hakkı”nı ihlal eder mi?

Yargılamayı yapan yargıç, aynı zamanda o davanın soruşturma aşamasında “sanığın tutukluluğuna veya sanıkla ilgili çeşitli usulü tedbirlere” karar veren kişi olabilir. AİHM’e göre, bir yargıcın soruşturma döneminde sanıkla ilgili tutuklama veya başka soruşturma tedbiri kararı vermiş olması, tek başına ve kendiliğinden o yargıcın objektif tarafsızlığı konusundaki kaygıları haklı kılmaz. Çünkü bir yargıcın tutuklamaya karar verirken cevaplaması gereken sorular ile yargılama sonunda hüküm verirken cevaplaması gereken sorular farklıdır. Yargıç, tutuklama veya başka bir tedbire karar verirken kolluk veya savcılığın ileri sürdüğü suç şüphesi sebeplerinin ilk bakışta bulunup bulunmadığını belirlemek amacıyla dosyadaki delilleri kısaca değerlendirmektedir. Yargılamanın sonunda ise, yargıç mahkemeye sunulmuş ve mahkeme önünde tartışılmış delillerin, sanığın suçunun sabit olduğuna karar vermek için yeterli olup olmadığını ayrıntılı olarak değerlendirmek zorundadır. Bu bağlamda suç şüphesinin tespiti ile suçluluğun tespiti farklı şeylerdir. Burada yargıç suç şüphesinin tespitinden öteye geçerek, kişinin isnat edilen suçu işlediğine dair değerlendirmeler yapması ve bunu kararda ifade etmesi halinde yargıcın objektif tarafsızlığı konusundaki kuşku haklı görülebilir. Zira bu durum, yargıcın suç şüphesi altında bulunan kişinin suçluluğu konusunda ikna olması ve görüşünü önceden açıklaması anlamına gelmektedir. Yargıç hüküm verirken çözmesi gereken meseleyi, tutuklama kararı verirken çözmüş olmaktadır. Yani tutuklama gerekçesi ile mahkûmiyet gerekçesi arasındaki fark kalkmaktadır. Böylece sanığın, Sözleşme’nin 6/1. fıkrasındaki tarafsız mahkemede yargılanma hakkı ihlal edilmiş olur.(Karakoç ve diğerleri/Türkiye, 2002, pr.59-60; Nortier/Hollanda, 1993, pr. 35) Bir yazı önerisi.

AİHM ve AYM Bireysel Başvurularında Neden Uzman Avukat Desteği Gereklidir?

Nihai mahkûmiyet kararını veren hâkimin, soruşturma aşamasında sanığın tutukluluğuna karar veren kişi olması tek başına “tarafsız mahkemede yargılanma hakkı”nın ihlali anlamına gelmez. AİHM’e göre bir yargıcın soruşturma sürecinde tutuklama veya başka bir tedbire karar vermiş olması, objektif tarafsızlık konusunda kendiliğinden bir kuşku doğurmaz. Çünkü tutuklama aşamasında sorulan sorular ile mahkûmiyet aşamasında yanıtlanması gereken sorular tamamen farklıdır.

Tutuklama kararında yargıç, savcılık veya kolluk tarafından ortaya konulan ilk bakışta yeterli şüphe olup olmadığına bakar. Yargılama sonunda hüküm verirken ise, mahkeme huzurunda tartışılmış tüm delilleri ayrıntılı olarak değerlendirmek ve sanığın suçunun sabit olup olmadığını belirlemek zorundadır. Bu nedenle şüphe değerlendirmesi ile suçluluk değerlendirmesi birbirinden tamamen farklıdır.

Ancak AİHM içtihadına göre, yargıç soruşturma aşamasında tutukluluk kararını verirken suçun işlendiğine dair görüşünü açıklamaya başlamış, yani şüphe seviyesini aşarak suçluluğa ilişkin kanaatini ortaya koymuşsa, artık objektif tarafsızlık yönünden haklı şüphe doğabilir. Bu durumda tutuklama gerekçesi ile mahkûmiyet gerekçesi arasındaki ayrım fiilen ortadan kalkar ve sanığın AİHS m.6/1 çerçevesindeki tarafsız mahkeme hakkı ihlal edilmiş sayılır (Karakoç ve diğerleri/Türkiye, 2002, pr.59-60; Nortier/Hollanda, 1993, pr.35). Bir yazı önerisi.

Bu Noktada Uzman Avukat Desteğinin Önemi Artar

AİHM ve AYM bireysel başvurularında, hâkimin tarafsızlığının ihlali gibi oldukça teknik bir meselenin başarıyla ileri sürülebilmesi;

içtihatların doğru yorumlanmasına,

soruşturma ve kovuşturma safhasındaki kararların ince ayrımlarına dikkat edilmesine,

hâkimin ifadelerinde “şüphe” ile “kanaat” arasındaki çizginin doğru tespit edilmesine,

kabul edilebilirlik ve delillendirme kriterlerinin hatasız uygulanmasına

bağlıdır. Bu alan, sıradan bir hak ihlali iddiasından çok daha karmaşık ve uzmanlık gerektiren yapıya sahiptir.

Bu nedenle bireysel başvuruların hazırlanması, AİHM ve AYM içtihatlarına hâkim uzman avukatlar tarafından yürütülmelidir.

2M Hukuk Avukatlık Bürosu, bireysel başvuru hukukundaki tecrübesiyle;

hâkim tarafsızlığı ihlallerinin tespiti,

içtihat bağlantılarının kurulması,

başvurunun kabul edilebilirlik kriterlerine uygun hazırlanması,

güçlü anayasal ve sözleşmesel argüman geliştirilmesi

konularında profesyonel destek sağlayarak başvurunun başarı şansını artırmaktadır.