Özel Hukuk

Giriş

Bu çalışma, “araç mahrumiyet (yatış) bedeli” kavramını, sigorta şirketlerinin bu zarara ilişkin sorumluluğunu, hesaplama yöntemlerini ve zarardan sorumlu olan kişileri, sunulan yargı kararları ışığında analiz etmek amacıyla hazırlanmıştır. Analiz edilen kararlar, Yargıtay, Bölge Adliye Mahkemeleri ve İlk Derece Mahkemeleri’nin konuya ilişkin yaklaşımlarını ortaya koymaktadır.

Tanım: Araç mahrumiyet bedeli, trafik kazası sonucu hasar gören bir aracın, onarımı için gereken makul süre boyunca kullanılamamasından kaynaklanan zararı ifade eder. Bu zarar, ikame araç kiralama masrafı veya ticari araçlar için kazanç kaybı şeklinde ortaya çıkabilir.

Sorumlu Kişiler: Yargı kararlarında istikrarlı bir şekilde, araç mahrumiyet bedelinden öncelikli olarak kazada kusurlu olan aracın sürücüsü ve işleteninin (malikinin) müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu kabul edilmektedir.

Sigorta Şirketlerinin Sorumluluğu: En tartışmalı konu sigorta şirketlerinin sorumluluğudur. Kararların büyük çoğunluğu, araç mahrumiyet zararının “dolaylı zarar” niteliğinde olduğu ve Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) Genel Şartları uyarınca teminat kapsamında bulunmadığı yönündedir. Ancak, Kasko sigorta poliçesinde “ikame araç klozu” gibi özel bir teminat bulunması halinde sigorta şirketinin sorumlu olabileceği belirtilmektedir.

Hesaplama Yöntemi: Araç mahrumiyet bedeli, aracın serviste fiilen kaldığı süreye göre değil, hasarın objektif olarak onarılabileceği “makul tamir süresi” esas alınarak hesaplanır. Hesaplamada, hasarlı araca emsal nitelikte bir aracın kiralama bedeli temel alınır. Ancak bu bedelden, aracın kullanılmaması nedeniyle tasarruf edilen yakıt, bakım, amortisman gibi giderlerin düşülmesi gerektiği Yargıtay kararlarında vurgulanmaktadır.

1. Araç Mahrumiyet Bedelinin Tanımı ve Hukuki Niteliği

İncelenen tüm kararlarda araç mahrumiyet bedeli, haksız fiil sonucu aracını kullanamayan malikin uğradığı bir zarar olarak kabul edilmektedir. Diyarbakır Asliye Ticaret Mahkemesi’nin (2024/699) kararında bu durum, “Davaya konu kaza nedeniyle davacının aracında oluşan hasarın onarımı için gerekli makul sürede, davacının ikame araç temin etmek ve bu suretle masraf yapmak zorunda kalacağı, bu zararının da tazmininin gerektiği açıktır.” şeklinde ifade edilmiştir. Yargıtay kararları ise bu zararın Borçlar Kanunu çerçevesinde talep edilebileceğini belirtmektedir.

2. Sigorta Şirketlerinin Sorumluluğu

Yargı kararlarında sigorta şirketlerinin sorumluluğu konusunda belirgin bir ayrım göze çarpmaktadır:

Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Yönünden: Kararların ezici çoğunluğu, ZMSS’nin bu zararı karşılamadığı yönündedir. Gerekçe olarak, bu zararın doğrudan bir zarar olmayıp “dolaylı zarar” kabul edilmesi gösterilmektedir. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 26. Hukuk Dairesi’nin (2019/428) kararında bu husus net bir şekilde ortaya konulmuştur: “araç mahrumiyetine ilişkin zarar, gerçek zarar kapsamında olmayıp, dolaylı zararlardan olduğundan, bu zarar kaleminden davalı sigorta şirketi sorumlu değildir. Davacı araç mahrumiyetine ilişkin zararını dava dışı araç işleteni ve/veya sürücüsünden talep edebilir.” Benzer şekilde, İstanbul Anadolu 3. Asliye Ticaret Mahkemesi (2014/1608) de ZMSS Genel Şartları’nın “Teminat Dışında Kalan Haller” başlıklı maddesine atıf yaparak sigorta şirketinin sorumluluğu bulunmadığına hükmetmiştir.

Kasko Sigortası Yönünden: ZMSS’nin aksine, Kasko poliçeleri bu zararı teminat altına alabilir. Bursa 1. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin (2023/1359) kararında, “taraflar arasında kasko poliçesinde ikame araç klozu bulunduğundan davacı araç mahrumiyet bedelini talep edebileceği” belirtilerek sigorta şirketinin sorumluluğuna gidilmiştir. İzmir 2. Asliye Ticaret Mahkemesi (2022/673) kararı da bu durumu destekleyerek, ikame araç teminatının ek prim ödenerek poliçeye eklenebileceğini vurgulamıştır.

3. Araç Mahrumiyet Bedelinin Hesaplanması

Hesaplama yöntemi, yargı kararlarında belirli ilkelere bağlanmıştır:

Makul Süre Esası: Zarar, aracın tamirde kaldığı fiili süreye göre değil, hasarın niteliğine göre belirlenecek makul onarım süresine göre hesaplanır. Araç pert (total loss) olmuşsa, bu süre “emsal nitelikte yeni bir araç alması için gereken süre” olarak kabul edilir (Yargıtay 17. HD – 2015/5643).

Emsal Araç Kira Bedeli: Hesaplamanın temeli, hasar gören araçla aynı vasıflardaki bir aracın makul tamir süresi boyunca kiralanması için gerekli bedeldir.

Tasarruf Edilen Giderlerin Mahsubu: Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, belirlenen brüt kiralama bedelinden, davacının kendi aracını kullanmadığı için tasarruf ettiği yakıt, bakım, amortisman gibi giderlerin düşülmesi gerekmektedir. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin (2016/87) kararında bu ilke şöyle ifade edilmiştir:“…davacının aracını kullanamadığı döneme ilişkin olarak bakım giderleri, amortisman vs. tasarruf ettiği miktarlar da gözetilerek saptanacak araç mahrumiyet bedelinin ne olacağı… konularını da irdeleyen ayrıntılı, denetime açık, gerekçeli ek rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken…”

İspat Külfeti: Davacının fiilen araç kiraladığına dair bir belge sunamaması, talebinin tamamen reddedilmesini gerektirmez. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi (2011/11664), bu durumda mahkemenin Borçlar Kanunu uyarınca hakkaniyete uygun bir bedel belirlemesi gerektiğini içtihat etmiştir.

4. Sorumlu Kişiler: Zararı Kim Öder?

Kararlar, sorumluluk sıralamasında net bir tablo çizmektedir. ZMSS’nin teminat dışı bıraktığı durumlarda, araç mahrumiyet bedelinden kazada kusurlu olan aracın sürücüsü ve işleteni (maliki) müştereken ve müteselsilen sorumludur. Ankara 5. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin (2020/527) kararındaki, “araç mahrumiyet bedelinden ise davalı araç işleteni ve sürücünün sorumlu olduğu, sigorta şirketinin araç mahrumiyet bedelinden sorumluluğunun bulunmadığı…” şeklindeki hüküm, bu genel kuralı özetlemektedir.

Sonuç

Sunulan yargı kararları doğrultusunda, araç mahrumiyet bedelinin, haksız fiil sonucu aracını kullanamayan kişinin uğradığı gerçek bir zarar olduğu ve tazmin edilmesi gerektiği açıktır. Ancak bu zararın tazmininde sorumluluğun kime ait olduğu kritik bir önem taşımaktadır. Genel kural olarak, bu zarar “dolaylı zarar” kabul edildiğinden Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası teminatı dışındadır ve doğrudan kusurlu sürücü ile araç işleteninden talep edilmelidir. Sigorta şirketinin sorumluluğunun doğması için, genellikle Kasko poliçesi kapsamında bu zararı açıkça teminat altına alan bir “ikame araç” klozu gibi özel bir hükmün bulunması gerekmektedir. Zararın hesaplanmasında ise makul tamir süresi, emsal araç kira bedeli ve tasarruf edilen giderlerin mahsubu gibi teknik kriterler dikkate alınmalıdır. Bir yazı önerisi

Neden Tuzla Avukat Desteği Gerekli?

Araç mahrumiyet bedeline ilişkin davalar, çoğu zaman teknik hesaplamalar, sigorta poliçelerinin detaylı incelenmesi ve farklı yargı kararlarının yorumlanması gibi karmaşık unsurlar içerir. Özellikle Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası ve Kasko poliçeleri arasındaki farkların doğru tespit edilmesi, davanın sonucunu doğrudan etkileyebilir. Ayrıca, araç mahrumiyet bedelinin makul süre, emsal araç kira bedeli ve tasarruf edilen giderlerin mahsubu gibi kriterlere göre hesaplanması, uzman bilirkişi raporlarıyla desteklenmesi gereken bir süreçtir.

Bu nedenle İstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Gebze avukat, Çayırova avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat gibi bölgelerde, Tuzla’da deneyimli bir avukattan hukuki destek almak; hem sigorta şirketleriyle yürütülecek süreçlerde hak kaybı yaşamamak, hem de dava sürecinde doğru hukuki stratejiyi belirlemek açısından kritik öneme sahiptir. Avukat desteği, zararın doğru şekilde hesaplanarak talep edilmesini, sigorta şirketlerinin haksız itirazlarının bertaraf edilmesini ve yargılamada lehe karar alınmasını sağlayabilir.

Giriş

Bu çalışma, işveren tarafından sunulan servis hizmetinin tek taraflı olarak kaldırılması, güzergahının değiştirilmesi veya işçinin ikametgahına daha uzak bir noktadan hizmet verilmeye başlanması gibi durumların, işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkı doğurup doğurmadığına ilişkin Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi kararlarının analizini içermektedir. İnceleme, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesinde düzenlenen “çalışma koşullarında esaslı değişiklik” ve 24. maddesinin II-f bendinde yer alan “çalışma şartlarının uygulanmaması” hükümleri çerçevesinde yapılmıştır.

Genel Kural: Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, iş sözleşmesi veya işyeri uygulaması ile sağlanan servis hizmetinin işverence tek taraflı olarak kaldırılması veya işçinin ulaşımını önemli ölçüde zorlaştıracak şekilde güzergahının değiştirilmesi, “çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik” olarak kabul edilmektedir.

Haklı Fesih Hakkı: İşçinin yazılı rızası olmaksızın yapılan bu tür esaslı değişiklikler, işçiye İş Kanunu’nun 24/II-f bendi uyarınca iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshetme hakkı tanır.

Tazminat Hakları: İş sözleşmesini bu haklı nedene dayanarak fesheden işçi, kıdem tazminatına hak kazanır. Ancak, Yargıtay kararlarında istikrarlı bir şekilde vurgulandığı üzere, iş sözleşmesini haklı nedenle dahi olsa fesheden taraf (işçi) ihbar tazminatı talep edemez.

İstisnalar ve Özel Durumlar: Değişikliğin işçi tarafından yazılı olarak kabul edilmesi, işçinin değişikliğe uzun süre itiraz etmeksizin çalışmaya devam etmesi (dürüstlük kuralı kapsamında değerlendirilir), yapılan değişikliğin önemsiz ve makul olması veya iş sözleşmesinde işverene bu yetkinin açıkça tanınmış olması gibi durumlarda feshin haklılığı ortadan kalkabilir.

1. Servis Hizmetinin Kaldırılması veya Değiştirilmesinin “Esaslı Değişiklik” Niteliği

Yargıtay, işçiye sunulan servis imkanını, iş sözleşmesinin bir parçası veya kökleşmiş bir işyeri uygulaması olarak kabul etmektedir. Bu hizmetin işçinin onayı olmaksızın kaldırılması veya aleyhine değiştirilmesi, çalışma koşullarının ağırlaştırılması anlamına gelmektedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2012/33789 E., 2013/1994 K.), servis güzergahının değiştirilmesini açıkça esaslı değişiklik olarak nitelendirmiştir: “Somut olayda, davacının oturduğu yer ve işyerinin bulunduğu yer dikkate alındığında servis güzergâhının değişmesi iş koşullarında esaslı değişiklik niteliğindedir.”

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2012/6176 E., 2012/25856 K.) ise servisin kaldırılmasının çalışma koşullarını ağırlaştırdığını ve haklı fesih hakkı verdiğini belirtmiştir: “Davacının kullanmış olduğu işyeri servisi çalışma koşulu halini alıp bunun davacının yazılı onayını almadan tek taraflı olarak işveren tarafından kaldırılması çalışma koşulları ağırlaştırma niteliğinde olup davacı işçiye 4857 sayılı Kanun’un 24/2-f maddesi uyarınca iş sözleşmesini haklı sebeple fesih hakkı verdiğinden davacının kıdem tazminatı talebinin kabulü gerekirken reddi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” Benzer şekilde, işyerinin taşınması ve yeni lokasyonda servis hizmeti sunulmaması da aynı kapsamda değerlendirilmektedir. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi (2015/5833 E., 2016/5440 K.) kararında, “İşyeri taşınmadan evvel sağlanan servis imkanının işyeri taşındıktan sonra sağlanmaması iş şartlarında davacı aleyhine değişikliklik niteliği taşıdığından, davacının iş sözleşmesini eylemli olarak feshetmesi işçinin haklı feshi olarak değerlendirilmelidir.” denilmiştir.

2. Feshin Hukuki Sonuçları: Kıdem ve İhbar Tazminatı Ayrımı

Kararlarda en dikkat çekici ve istikrarlı bulgu, haklı nedenle fesih yapan işçinin tazminat haklarına ilişkindir. İşçi kıdem tazminatını alabilirken, ihbar tazminatı talebi reddedilmektedir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2023/3247 E., 2023/3581 K.) bu durumu net bir şekilde açıklamaktadır: “…çalışma koşullarının değiştirilmesi aynı zamanda koşullarının uygulanmaması anlamına geldiğinden”, işçi bu durumda ihbar tazminatı talep edemez, ancak kıdem tazminatına hak kazanır. Yargıtay’a göre, “haklı nedenle olsa dahi iş sözleşmesini sonlandıran tarafın ihbar tazminatı hakkı bulunmadığından” bu durum böyledir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2018/11833 E., 2019/2367 K.) de aynı ilkeyi tekrarlamıştır: “İş sözleşmesini haklı sebeple de olsa fesheden işçi, kıdem tazminatına hak kazanır ise de ihbar tazminatına hak kazanamayacağından” ihbar tazminatı talebinin reddi gerektiği vurgulanmıştır.

3. İşçinin Yazılı Rızasının Önemi ve Zımni Kabul Sorunu

Esaslı değişikliğin geçerli olabilmesi için işçinin yazılı rızası şarttır. Bu rıza alınmadan yapılan değişiklik işçiyi bağlamaz.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (2018/938 E., 2021/1200 K.) kararında bu husus kesin bir dille ifade edilmiştir: “Bir iş yeri uygulaması olan servis hizmetinin kaldırılması ise esaslı değişiklik niteliğinde olup, değişikliğin geçerli olabilmesi için işçinin yazılı rızasının alınması gerekmektedir. Somut uyuşmazlıkta, davacı işçinin yazılı rızası da mevcut olmadığından işverence yapılan tek taraflı değişiklik davacı işçiyi bağlamaz.” Ancak, işçinin değişikliğe rağmen uzun bir süre çalışmaya devam etmesi, hakkın kötüye kullanılması olarak yorumlanabilmektedir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2017/16312 E., 2018/23574 K.), nakilden sonra bir buçuk yıl çalışmaya devam eden işçinin feshinin haklı nedene dayanmadığına hükmetmiştir. Buna karşın Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2016/18207 E., 2020/6369 K.), 8 aylık çalışmanın değişikliği zımni olarak kabul anlamına gelmeyeceğine karar vererek, bu konuda somut olayın koşullarının belirleyici olduğunu göstermiştir.

4. Farklı Perspektifler ve İşverenin Yönetim Hakkı Sınırları

Her ne kadar genel kural işçi lehine olsa da, bazı kararlar işverenin yönetim hakkına ve değişikliğin niteliğine vurgu yapmaktadır. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin (2012/9721 E., 2012/29524 K.) bir kararında, “Servis güzergahında değişiklik yapılması, işyerinde kartlı sistem uygulamasına geçilmesi gibi hususlarda davacıya … sözleşmesini feshetme hakkını vermemektedir.” denilerek, her güzergah değişikliğinin esaslı nitelikte olmayabileceği ve işverenin yönetim hakkı kapsamında kalabileceği belirtilmiştir. Bu durum, değişikliğin işçinin ulaşımını ne ölçüde zorlaştırdığının somut olarak değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Toplu İş Sözleşmesi (TİS) hükümleri de önemlidir. Bazı kararlarda TİS’in işverene servis güzergahlarını “makul ölçüler çerçevesinde” belirleme yetkisi verdiği görülmektedir (Örn: 9. HD, 2023/8154 E.). Ancak aynı TİS’ler, servis verilemeyen durumlarda yol ücreti ödenmesi gibi alternatif yükümlülükler de getirebilmektedir.

Sonuç

İncelenen yargı kararları ışığında, işveren tarafından iş sözleşmesi veya işyeri uygulaması ile sağlanan servis hizmetinin işçinin yazılı onayı olmaksızın kaldırılması veya işçinin ulaşımını objektif olarak zorlaştıracak şekilde değiştirilmesi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. ve 24/II-f maddeleri uyarınca “çalışma koşullarında esaslı değişiklik” ve “çalışma şartlarının uygulanmaması” olarak kabul edilmektedir. Bu durum, işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme ve kıdem tazminatı talep etme hakkı vermektedir. Ancak, iş sözleşmesini fesheden taraf işçi olduğundan, ihbar tazminatına hak kazanamayacaktır.

Her somut olay, değişikliğin niteliği, işçinin ulaşımına etkisi, iş sözleşmesi ve TİS hükümleri ile işçinin değişikliğe karşı tutumu gibi faktörler göz önünde bulundurularak kendi özelinde değerlendirilmelidir. Özellikle değişikliğin makul sınırlar içinde kalıp kalmadığı ve işçinin bu değişikliğe uzun süre sessiz kalarak zımnen onay verip vermediği hususları, uyuşmazlığın çözümünde kritik rol oynamaktadır. Bir yazı önerisi.

Neden Tuzla Avukat Desteği Gerekli?

Servis hizmetinin kaldırılması veya güzergâhının değiştirilmesi gibi durumlar, iş hukuku bakımından ciddi sonuçlar doğurabilmektedir. İşçinin haklı fesih yapıp yapamayacağı, kıdem tazminatı talep edip edemeyeceği veya işverenin yönetim hakkının sınırlarının nasıl değerlendirileceği her somut olayda farklılık gösterebilir. Yanlış adımlar, hem işçi hem de işveren açısından hak kayıplarına yol açabilir.

Bu nedenle İstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Gebze avukat, Orhanlı avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat, Çayırova avukat gibi bölgelerde, Tuzla’da faaliyet gösteren işçiler ve işverenler açısından yerel uygulamaları ve Yargıtay içtihatlarını yakından takip eden Tuzla avukat desteği, sürecin doğru yönetilmesi ve hakların korunması için büyük önem taşımaktadır.

Giriş

Bu çalışma, işverence işten çıkarılan ve “tüm haklarımı aldım” şeklinde bir belge (ibraname) imzalayan işçinin, ödenmemiş ücret, fazla mesai ve ihbar tazminatı alacaklarını talep edip edemeyeceği sorusuna ilişkin Yargıtay kararlarının analizini içermektedir. Analiz, ibranamenin geçerlilik koşulları, Yargıtay’ın 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden önceki ve sonraki uygulamaları, ibranamenin içeriği ile işveren savunması arasındaki çelişkiler ve belgenin ispat gücü gibi temel hukuki meselelere odaklanmaktadır.

Yargıtay kararlarının incelenmesi sonucunda, işçiye imzalatılan ibranamenin geçerliliği ve alacaklara etkisi konusunda belirli temel ilkeler ortaya çıkmaktadır:

İbranamenin Geçerliliği İçin Yasal Şartlar (01.07.2012 Sonrası):

Yargıtay, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 420. maddesinin yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden sonra düzenlenen ibranameler için katı geçerlilik şartları aramaktadır. Bu şartları taşımayan ibranameler “kesin olarak hükümsüz” kabul edilmektedir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2015/2005 E., 2016/12513 K. sayılı kararında bu şartlar şöyle sıralanmıştır:

İbra sözleşmesinin yazılı olması, İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş olması, İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması.

İş İlişkisi Devam Ederken Alınan İbranamelerin Geçersizliği:

 Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, işçinin işverene bağımlı olduğu ve iradesinin baskı altında olabileceği kabulüyle, iş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibra sözleşmeleri geçersizdir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2008/33618 E., 2010/22083 K. sayılı kararında bu durum, “İş ilişkisinin devamı sırasında düzenlenen ibra sözleşmeleri geçerli değildir.” şeklinde açıkça ifade edilmiştir.

Savunma ile Çelişen İbranameler: İbranamede yazılı olan hususlar ile işverenin davadaki savunması arasında çelişki bulunması, ibranamenin geçersizliğine yol açan önemli bir nedendir. Örneğin, işverenin işçinin istifa ettiğini savunmasına rağmen ibranamede kıdem ve ihbar tazminatı ödendiğinin belirtilmesi, Yargıtay tarafından çelişki olarak kabul edilmekte ve ibranamenin itibarsızlaşmasına neden olmaktadır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2010/46459 E., 2013/7167 K. sayılı kararında, “İbraname, bu haliyle, davacının istifa ettiğini, dolayısıyla tazminata hak kazanamadığını bildiren davalı savunmasıyla çelişmektedir.” denilerek bu tür belgelere değer verilemeyeceği vurgulanmıştır.

Miktar İçeren ve İçermeyen İbranamelerin Etkisi:

 İbranamede alacak kalemlerinin ve miktarlarının açıkça belirtilip belirtilmemesi, belgenin hukuki niteliğini değiştirmektedir.

Miktar İçermeyen İbranameler: “Tüm haklarımı aldım” gibi genel ifadeler içeren ve alacak kalemlerini tek tek miktar belirterek saymayan ibranamelere Yargıtay şüpheyle yaklaşmaktadır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2008/21802 E., 2010/6801 K. sayılı kararında, “Dairemizin yerleşmiş uygulamasına göre ibranamede alacaklar kalem kalem gösterilmelidir.” denilerek bu tür genel ifadelere geçerlilik tanınmasının hatalı olduğu belirtilmiştir.

Miktar İçeren İbranameler: İbranamede belirli bir miktar belirtilmiş ve bu miktar ödenmişse, belge ödenen kısım için “makbuz” hükmünde kabul edilir. İşçi, alacağının daha fazla olduğunu ispatlarsa, ödenen miktar mahsup edilerek bakiye alacağa hükmedilir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2013/17628 E., 2014/29790 K. sayılı kararında belirtildiği gibi, “Kısmi ödeme hallerinde ise, ibraya değer verilmemekte ve yapılan ödemenin kısmi, ibra belgesinin makbuz hükmünde olduğu kabul edilmektedir.”

İspat Yükü: İşçilik alacaklarının ödendiğini ispat yükü işverene aittir. İşverenin, sadece imzalı bir ibraname sunması yeterli değildir; aynı zamanda bu ibranamede belirtilen ödemeleri banka dekontu gibi geçerli belgelerle kanıtlaması gerekmektedir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2014/35462 E., 2016/6605 K. sayılı kararında, “davacının aldığı ücretlerin ödendiğine dair davalı tarafından makbuz ve belge sunulmadığından ibranamenin geçersiz olduğu” yönündeki mahkeme tespiti bu ilkeyi desteklemektedir.

İnceleme ve Değerlendirme

Örneğin, 7 ay çalışmış işçinin işten çıkarılırken imzaladığı “tüm haklarımı aldım” şeklindeki belge, 2 aylık ücret, fazla mesai ve ihbar tazminatı alacaklarına engel teşkil etmeyecektir. Bu sonuca varılmasının temel nedenleri şunlardır:

TBK Madde 420’ye Aykırılık: Düzenlenen bir ibranamenin TBK’nın 420. maddesindeki şartları taşıması zorunludur. Örnekteki belge, işten çıkarma anında imzalatılmıştır; dolayısıyla “fesih tarihinden itibaren en az bir aylık sürenin geçmiş olması” şartını ihlal etmektedir. Ayrıca, “alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi” ve “ödemenin noksansız ve banka aracılığıyla yapılması” şartlarının da sağlanmadığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle belge, kanunen “kesin olarak hükümsüzdür”.

Belgenin İçeriği: Belge, “tüm haklarımı aldım” şeklinde genel bir ifade içermekte olup, ödenmesi gereken ücret, fazla mesai ve ihbar tazminatı alacaklarını miktar belirterek ayrı ayrı göstermemektedir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, bu tür miktar içermeyen ve alacak kalemlerini tek tek saymayan belgelere itibar edilmemesi yönündedir.

Ödemenin Yapılmamış Olması: Soruda, ilgili alacakların ödenmediği açıkça belirtilmiştir. İbranamenin geçerli olabilmesi için temel unsur, bir borcun sona erdirilmesidir. Ortada bir ödeme yokken imzalatılan belge, borcu sona erdirmez ve hukuken bir anlam ifade etmez. İşveren, ödeme yaptığını geçerli belgelerle ispatlayamadığı sürece, imzalatılan bu kağıda dayanamaz.

Sonuç

Yargıtay kararları ışığında yapılan değerlendirmeye göre, işçiye işten çıkarılırken imzalatılan ve “tüm haklarımı aldım” şeklinde genel bir ifade içeren belge, işçinin ödenmemiş olan aylık ücret, fazla mesai ve ihbar tazminatı alacaklarını talep etmesine engel teşkil etmez.

Söz konusu belge, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesinde aranan zorunlu geçerlilik şartlarını (fesih sonrası en az 1 ay bekleme, alacak türü ve miktarının belirtilmesi, banka yoluyla ödeme) taşımadığı için kesin hükümsüzdür. Ayrıca, Yargıtay’ın istikrarlı uygulamalarına göre, miktar içermeyen, alacak kalemlerini tek tek saymayan, fiili bir ödeme ile desteklenmeyen ve işveren savunmasıyla çelişme potansiyeli taşıyan bu tür belgelere hukuki bir sonuç bağlanamaz. İşçinin ilgili alacakları için dava açması halinde, ispat yükü işverende olacak ve işveren ödeme yaptığını kanıtlayamadığı sürece mahkeme, imzalatılan bu belgeye itibar etmeyerek işçinin alacaklarına hükmedecektir. Bir yazı önerisi.

Tuzla Avukat Desteği Neden Gerekli?

İşten çıkarılan işçiye imzalatılan ibranameler çoğu zaman hak kayıplarına yol açabilmektedir. Yargıtay kararları, bu belgelerin hangi koşullarda geçerli veya geçersiz olduğunu açıkça ortaya koysa da, işçi veya işveren açısından bu koşulların doğru değerlendirilmesi profesyonel bir hukuki destek gerektirir. Yanlış atılan bir adım, işçinin yıllarca emek vererek hak kazandığı ücret, fazla mesai, kıdem ve ihbar tazminatı gibi önemli alacakların kaybedilmesine neden olabilir.

Özellikle İstanbul’un Anadolu Yakası ve çevresinde yaşayanlar için bu süreçte uzman bir avukatla çalışmak kritik öneme sahiptir. Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Gebze avukat, Çayırova avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat ve Bayramoğlu avukat bölgelerinde faaliyet gösteren hukukçular, işçilik alacakları, ibraname geçerliliği ve dava süreçlerinin yönetimi konusunda yerel tecrübeleriyle sürece değer katar.

Bu bölgelerde uzman bir avukatla çalışmak, hem işçilerin hak kayıplarını önlemek hem de işverenlerin olası hukuki risklerini doğru şekilde yönetmek için kritik bir ihtiyaçtır. Profesyonel destek sayesinde, ibranamelerin geçerliliği, ödemelerin ispatı ve dava sürecindeki stratejik adımlar doğru şekilde planlanabilir.

Giriş

Bu yazı, “hasar farkı bedeli” kavramının ne olduğu ve bu bedelin nasıl talep edilebileceği sorularını, sunulan ilk derece mahkemesi, bölge adliye mahkemesi ve Yargıtay kararları ışığında analiz etmektedir. Analiz edilen kararlar, hasar farkı bedelinin tanımı, ortaya çıkış nedenleri, talep süreci ve yargılama aşamasında dikkat edilen hususlar hakkında kapsamlı bir çerçeve sunmaktadır. Yazı, bu kavramı farklı perspektiflerden ele alarak avukatlar için pratik bir hukuki kaynak oluşturmayı amaçlamaktadır.

1. Hasar Farkı Bedelinin Tanımı ve Kapsamı

İncelenen yargı kararlarında “hasar farkı bedeli” (veya “bakiye hasar bedeli”), bir trafik kazası veya sigorta poliçesi kapsamındaki bir riziko sonucu meydana gelen zararın, sigorta şirketi tarafından ödenen tazminat ile gerçek zarar miktarı arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır. Bu farkın ortaya çıkmasının temel nedenleri şunlardır:

Orijinal Parça Yerine Eşdeğer/Yan Sanayi Parça Kullanımı: En sık rastlanan uyuşmazlık konusudur. Sigorta şirketinin, hasar gören aracın onarımında orijinal parça yerine daha ucuz olan eşdeğer, muadil veya yan sanayi parça kullanması durumunda, iki parça arasındaki fiyat farkı hasar farkı bedeli olarak talep edilebilmektedir. Yargı kararları, tam tazmin ilkesi gereği, araç sahibinin onayı olmaksızın eşdeğer parça kullanılamayacağını vurgulamaktadır. Samsun Bölge Adliye Mahkemesi’nin belirttiği gibi, hak sahibinden onay alındığını veya orijinal parçanın temin edilemediğini ispat yükü sigortacıya aittir: “Bu fıkra kapsamında hak sahibinden onay alındığını veya hasar gören parçanın orijinal parça ile değiştirilmesine imkan olmadığını ispat yükü sigortacıya aittir.” (Samsun BAM 3. Hukuk Dairesi, 2023/1606-2024/1941). Yargıtay’ın yerleşik uygulaması da bu yöndedir: “…gerçek zararın ancak aracın onarımında tamamen orijinal parçalar kullanılmak suretiyle sağlanacağı, orijinal parçalara göre hasar bedelinin belirlenmesi gerektiği…” (İzmir 1. Asliye Ticaret Mahkemesi, 2020/403-2021/334).

Haksız İskonto Uygulamaları: Sigorta şirketlerinin, özellikle anlaşmalı servisler aracılığıyla, yedek parça ve işçilik bedelleri üzerinden belirli iskontolar uygulayarak ödeme yapması sıkça görülmektedir. Mahkemeler, bu iskontoların sigortalıya yansıtılamayacağına ve gerçek zararın iskontosuz bedel üzerinden hesaplanması gerektiğine hükmetmektedir. Kayseri 2. Asliye Ticaret Mahkemesi kararında bu durum, “orijinal yedek parçalarda ve işçiliklerde ise haksız ve hukuka aykırı bir şekilde iskonto uygulandığını” şeklinde ifade edilmiştir (2023/15-2024/1040).

Eksik Hasar Tespiti ve Düşük İşçilik Ücreti: Sigorta eksperleri tarafından yapılan hasar tespitinin, piyasa rayiçlerinin altında kalması veya işçilik ücretlerinin eksik hesaplanması da hasar farkı bedeli taleplerine yol açmaktadır.

2. Hasar Farkı Bedelinin Talep Süreci

Kararlar, hasar farkı bedelinin tahsili için izlenmesi gereken adımları net bir şekilde ortaya koymaktadır:

Sigorta Şirketine Başvuru: Süreç, zararın tazmini için öncelikle ilgili sigorta şirketine yazılı başvuruda bulunulmasıyla başlar.

Arabuluculuk: Sigorta şirketinin talebi reddetmesi veya eksik ödeme yapması durumunda, dava açmadan önce arabuluculuğa başvurmak dava şartıdır.

Dava Açılması veya Sigorta Tahkim Komisyonu’na Başvuru: Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamaması halinde, hak sahibi Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava açabilir veya Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilir. Ancak, bu iki yoldan birinde verilen kesin hüküm, diğeri için bağlayıcıdır. İzmir 4. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin bir kararında vurgulandığı üzere, Sigorta Tahkim Komisyonu’nun verdiği kesin bir ret kararı, “kesin hüküm sonucu doğuracağından, zarar gören dava yolu ile de olsa aynı zarara yönelik yeniden talepte bulunamaz.“ (2022/381-2023/162).

İnceleme ve Değerlendirme

Yargılama sürecinde hasar farkı bedeli taleplerinin akıbetini belirleyen en önemli unsur bilirkişi raporudur. Mahkemeler, gerçek zararın tespiti için neredeyse tüm dosyalarda bilirkişi incelemesine başvurmakta ve hükümlerini büyük ölçüde bu raporlara dayandırmaktadır. Örneğin, İzmir 2. Asliye Ticaret Mahkemesi, bilirkişi raporuyla tespit edilen 20.000,00 TL’lik gerçek zarardan sigortacının ödediği 7.784,52 TL’yi mahsup ederek “bakiye zarar miktarı olarak tespit edilen 12.215,48-TL zararın davalıdan tahsiline” karar vermiştir (2021/499-2022/246).

Taleplerin kabulü için davacının, onarımın fatura gibi belgelerle kanıtlanması önem arz etmektedir. İstanbul Anadolu 2. Asliye Ticaret Mahkemesi, davacının “fatura ve bu fatura doğrultusunda hasar onarım bedelini ödediğini belgelendiremediğinden” davayı reddetmiştir (2022/154-2024/328).

Öte yandan, taleplerin reddedildiği durumlar da mevcuttur. Eğer bilirkişi raporu, sigorta şirketinin yaptığı ödemenin gerçek zararı karşıladığı yönünde olursa dava reddedilmektedir (Ankara 10. Asliye Ticaret Mahkemesi, 2023/191-2023/856). Benzer şekilde, davacı ile sigorta şirketi arasında bir mutabakat veya ibraname imzalanmışsa ve ödenen bedel ile gerçek zarar arasında “fahiş fark” yoksa, sonradan açılan hasar farkı davası reddedilebilmektedir (Ankara 1. Asliye Ticaret Mahkemesi, 2024/460-2025/107).

Sonuç

Yargı kararları ışığında “hasar farkı bedeli”, sigorta şirketinin eksik ödemesi sonucu sigortalının malvarlığında oluşan gerçek zararın tamamlanmasını sağlayan bir tazminat kalemidir. Bu bedelin ortaya çıkışındaki temel nedenler; orijinal parça yerine eşdeğer parça kullanılması, haksız iskontolar ve eksik hasar tespitidir.

Hasar farkı bedelinin başarılı bir şekilde tahsili; sigorta şirketine başvuru, zorunlu arabuluculuk ve nihayetinde dava veya tahkim yoluna gidilmesini içeren usuli adımların doğru takip edilmesine bağlıdır. Yargılama aşamasında ise talebin ispatı için sunulan deliller, özellikle de gerçek zararı piyasa rayiçlerine göre ve iskontosuz olarak hesaplayan, denetime elverişli bir bilirkişi raporu kritik öneme sahiptir. Davacının onarım masraflarını fatura gibi belgelerle kanıtlaması ve sigorta şirketiyle haklarını ortadan kaldıracak bir ibraname imzalamamış olması, davanın seyri açısından belirleyici faktörlerdir. Bir yazı önerisi.

Tuzla’da Avukat Desteği Neden Gerekli?

Hasar farkı bedeli davaları, hem sigorta hukukunun teknik hükümlerini hem de usul hukukunun titizlikle takip edilmesini gerektiren karmaşık süreçlerdir. Bu davalarda, özellikle sigorta şirketlerinin güçlü hukuki kadrolarla hareket ettiği dikkate alındığında, bireysel başvurular çoğu zaman hak kayıplarına yol açabilmektedir.

Tuzla’da uzman bir avukat desteği almanın önemini şu şekilde özetlemek mümkündür:

Hukuki Sürecin Doğru Takibi: Hasar farkı bedeli taleplerinde, sigorta şirketine başvuru, arabuluculuk ve dava/tahkim gibi aşamaların doğru sırayla yürütülmesi zorunludur. Avukat desteği, bu usuli şartların eksiksiz yerine getirilmesini sağlar.

Bilirkişi ve Raporlara İtiraz: Yargılamada en kritik delil bilirkişi raporlarıdır. Tuzla’da yerel mahkemelerde görülen dosyalarda deneyimli bir avukat, raporlardaki eksiklikleri veya sigorta lehine yapılan hesaplamaları zamanında tespit ederek itiraz edebilir.

Hak Kaybının Önlenmesi: Sigorta şirketlerinin uyguladığı haksız iskontolar, eşdeğer parça dayatmaları ve eksik hasar tespitlerine karşı etkili bir hukuki mücadele için uzman avukat desteği gereklidir.

Yerel Tecrübe Avantajı: Tuzla’daki avukatlar, bölgedeki Asliye Ticaret Mahkemeleri’nin uygulamalarını, bilirkişi havuzlarını ve yerleşik yargılama pratiklerini yakından bildikleri için davanın seyrine doğrudan katkı sağlayabilmektedir.

Hızlı ve Stratejik Çözüm: Sigorta Tahkim Komisyonu başvuruları veya dava sürecinde en kısa sürede en yüksek faydayı sağlayacak hukuki stratejiyi belirlemek, profesyonel destek sayesinde mümkündür.

Sonuç olarak, hasar farkı bedeli taleplerinde İstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Gebze avukat, Çayırova avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat gibi bölgelerde uzman bir avukat desteği, hem hak kayıplarını önlemek hem de sürecin en verimli şekilde sonuçlanmasını sağlamak açısından kritik bir ihtiyaçtır.

Giriş

Bu yazı, aleyhine icra takibi başlatılan bir kişinin “Ne yapmalıyım?” ve “Mallarıma hemen el konur mu?” sorularına, sunulan çeşitli yargı kararları ışığında kapsamlı bir yanıt sunmak amacıyla hazırlanmıştır. İncelenen Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Bölge Adliye Mahkemesi ve İlk Derece Mahkemesi kararları, icra takibi sürecinin belirli aşamalardan oluştuğunu ve borçlunun haklarını kullanması için çeşitli yasal mekanizmaların bulunduğunu ortaya koymaktadır. Yazı, bu sürecin nasıl işlediğini, mallara el konulmasının (haciz) hangi koşullara bağlı olduğunu ve borçlunun atabileceği adımları ana bulgular, inceleme ve sonuç bölümleri altında detaylandırmaktadır.

İncelenen mahkeme kararları, icra takibi sürecine ve haciz işlemlerine ilişkin temel prensipleri ve borçlu haklarını net bir şekilde ortaya koymaktadır. Temel bulgular aşağıdaki gibi özetlenebilir:

İcra Takibi Haciz İşlemi Anında Gerçekleşmez, Süreç Aşamalıdır

 Kararların ezici bir çoğunluğu, icra takibi başlar başlamaz mallara el konulmasının standart bir uygulama olmadığını vurgulamaktadır. Süreç, borçluya bir ödeme veya icra emri tebliğ edilmesiyle başlar. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin bir kararında belirtildiği gibi, “ödeme emrinde belirtilen ödeme süresi geçmedikçe, alacaklı tarafça haciz istenemeyeceği gibi, bu koşullar oluşmadan önce konulan hacizler de geçersizdir” (Yargıtay-12. HD-2016/21549). Bu, borçluya ödeme yapması veya itiraz etmesi için yasal bir süre tanındığını gösterir.

Takibin “Kesinleşmesi” Haciz İçin Bir Ön Koşuldur

Birçok kararda haciz işleminin temel şartı olarak takibin kesinleşmesi gösterilmektedir. Kesinleşme, borçlunun yasal süresi içinde ödeme emrine itiraz etmemesi veya yaptığı itirazın mahkeme tarafından kaldırılmasıyla gerçekleşir. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin belirttiği gibi, “Haciz, kesinleşmiş icra takibinin konusu olan bir alacağın ödenmesini teminen borçluya ait ve haczi kabil bulunan mallara… el koyması işlemidir” (Yargıtay-14. HD-2020/2095). Takip kesinleşmeden yapılan hacizler usulsüzdür ve şikâyet üzerine kaldırılabilir (Yargıtay-12. HD-2013/12198).

Borçlunun Aktif Olarak Kullanabileceği Hakları Vardır:

İtiraz Hakkı: Borçlu, ödeme emrinin tebliğinden itibaren yasal süre içinde (genellikle 7 gün) icra dairesine itirazda bulunabilir. Süresinde yapılan bir itiraz, takibi durdurur. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin bir kararında, “borçlu süresinde ve usule uygun olarak itiraz etmiş ise İİK’nın 66. maddesi gereğince anılan takip duracağından, durma kararı sonrası itirazın iptali veya itirazın kaldırılmasına karar verilmeden takip dosyasında hiçbir işlem yapılamayacağı” (Yargıtay-12. HD-2022/10504) belirtilmiştir.

Menfi Tespit Davası: Borçlu olmadığını düşünen kişi, borçlu olmadığının tespiti için mahkemede dava açabilir. Bu dava, takibi kendiliğinden durdurmaz ancak mahkemeden teminat karşılığında ihtiyati tedbir talep edilebilir. Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi kararında, borçlunun “…alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere göstereceği teminat karşılığında, mahkemeden ihtiyati tedbir yoluyle icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini isteyebilir” hükmü yer almaktadır (Gaziantep BAM-2022/619).

Şikâyet Hakkı: Borçlu, icra dairesinin usulsüz işlemlerine karşı icra mahkemesine şikâyette bulunabilir. Örneğin, tebligatın usulsüz yapılması veya takip kesinleşmeden haciz uygulanması gibi durumlar şikâyet konusudur (Yargıtay-12. HD-2018/4071).

İhtiyati Haciz ve Kesin Haciz Farkı: Bazı durumlarda, alacaklı, alacağını güvence altına almak için takipten önce veya takip sırasında mahkemeden “ihtiyati haciz” kararı alabilir. Ancak bu, geçici bir tedbirdir. Denizli Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararında vurgulandığı gibi, “ihtiyati haczin kesin (icrai) bir etkisi yoktur. Alacaklı, ihtiyati haciz kesinleşmeden…ihtiyaten haczedilmiş olan malların satılmasını isteyemez” (Denizli BAM-2025/209). İhtiyati haciz, malların satılmasına imkân tanımaz, sadece alacağı güvenceye alır.

Haczedilemeyecek Mallar ve Hacizde Sınırlar: Kanunlar, borçlunun ve ailesinin yaşamını sürdürmesi için gerekli olan bazı malların haczedilemeyeceğini belirtir. Örneğin, borçlunun onayı olmadan emekli maaşı haczedilemez (Yargıtay HGK-2013/2274). Ayrıca, yapılan haczin borç miktarını aşmaması gerekir. Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, borcu aşan haczin “haksız haciz niteliğinde” olacağını belirtmiştir (Yargıtay-10. HD-2013/24713).

İnceleme ve Değerlendirme

İncelenen kararlar bütünüyle değerlendirildiğinde, Türk icra hukukunun borçluyu tamamen korumasız bırakmadığı, aksine süreci belirli kurallara ve aşamalara bağladığı görülmektedir. “İcra takibi başlatıldı” ifadesi, sürecin sonu değil, başlangıcıdır. Bu başlangıç, borçluya savunma ve itiraz haklarını kullanma fırsatı tanır.

Kararlar arasındaki tutarlılık, temel prensiplerin (tebligat, itiraz süresi, kesinleşme) tüm yargı kademelerince benimsendiğini göstermektedir. Farklılıklar ise davanın özel koşullarından (kambiyo senedi takibi, konkordato, ilamın niteliği, üçüncü kişi olma durumu vb.) kaynaklanmaktadır. Örneğin, kambiyo senedine dayalı bir takipte borca itirazın takibi durdurmaması (İstanbul BAM-2022/1298), genel haciz yolundan farklı bir durum yaratır. Benzer şekilde, konkordato mühleti içinde olan bir borçluya karşı takip yapılamaması (Yargıtay-12. HD-2022/8534), borçluya önemli bir koruma sağlar.

Bu perspektiften bakıldığında, borçlunun pasif kalmaması kritik öneme sahiptir. Yasal sürelerin kaçırılması (örneğin ödeme emrine itiraz süresinin geçirilmesi), takibin kesinleşmesine ve haciz aşamasına hızla geçilmesine neden olur. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin bir kararında, “takibe karşı süresinde borçlu vekili tarafından itiraz edilmeyerek takibin […] tarihinde kesinleştiği” (Yargıtay-12. HD-2008/15643) belirtilerek, itiraz edilmemesinin sonuçları vurgulanmıştır. Dolayısıyla, borçlunun en doğru adımı, tebligatı alır almaz durumu hukuki açıdan değerlendirmektir.

Sonuç

Mallarınıza Hemen El Konulur mu? Hayır, icra takibinin başlatılması, mallarınıza derhal el konulacağı anlamına gelmez. Haciz işlemi, ancak size usulüne uygun bir ödeme/icra emri tebliğ edildikten, yasal itiraz ve ödeme süreleri geçtikten ve takip “kesinleştikten” sonra yapılabilir. İhtiyati haciz gibi istisnai durumlarda geçici bir tedbir uygulanabilse de bu, malların satılmasına imkân tanımaz.

Ne Yapmalıyım?

Panik Yapmayın: Sürecin aşamalardan oluştuğunu ve yasal haklarınız olduğunu unutmayın.

Tebligatı Dikkatlice İnceleyin: Size ulaşan ödeme emrini veya icra emrini dikkatle okuyun. Borcun kaynağını, miktarını ve itiraz sürelerini kontrol edin.

Sürelere Dikkat Edin: İtiraz ve diğer yasal hakların kullanımı için kanunda belirtilen süreler (genellikle 7 gün) çok önemlidir. Bu süreleri kaçırmamak kritik rol oynar.

Profesyonel Hukuki Destek Alın: İncelenen tüm kararlar, icra hukukunun teknik ve karmaşık bir alan olduğunu göstermektedir. Durumunuzun özelliklerine (takibin türü, borcun dayanağı vb.) göre en doğru stratejiyi belirlemek, haklarınızı eksiksiz ve zamanında kullanmak için mutlaka bir avukata danışmanız tavsiye edilir. Bir avukat, takibe itiraz etmek, menfi tespit davası açmak veya usulsüz işlemlere karşı şikâyette bulunmak gibi en uygun adımları atmanıza yardımcı olacaktır. Bir yazı önerisi

Neden Tuzla Avukat Desteği Gerekli?

İcra takibi başlatılması, mallarınıza hemen el konulacağı anlamına gelmez. Haciz işlemleri, borçluya usulüne uygun ödeme veya icra emri tebliğ edilmesi, yasal itiraz/ödeme süresinin geçmesi ve takibin kesinleşmesi aşamalarından sonra yapılabilir. Bu süreçte borçlunun itiraz hakkı, menfi tespit davası açma imkânı, şikâyet hakkı gibi yasal yolları vardır. Ayrıca kanun, bazı malların (ör. emekli maaşı) haczine izin vermez.

Ancak, sürelerin kaçırılması halinde haciz aşamasına hızla geçilir. Bu nedenle Tuzla avukat desteği, hak kayıplarını önlemek açısından kritik önemdedir. Tİstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Gebze avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat veya Çayırova avukat, Şekerpınar avukat, Güzelyalı avukat gibi bölgelerde icra hukuku tecrübesine sahip bir Tuzla avukat; tebligatın incelenmesinden sürelere uygun itirazın yapılmasına, usulsüz işlemlere karşı şikâyete kadar tüm adımları zamanında ve doğru şekilde yürütebilir.

İcra süreci teknik ve karmaşık olduğundan, Tuzla avukat ile çalışmak hem mallarınızın haksız yere haczini engelleyebilir hem de süreci sizin adınıza etkin biçimde takip ederek ekonomik ve hukuki güvenliğinizi korur.

Bu çalışma, “Miras nasıl paylaşılır; reddi miras nedir ve nasıl yapılır?” sorusuna yanıt olarak sunulan yargı kararı özetlerinin analiziyle hazırlanmıştır. Çalışma, Türk Medeni Kanunu (TMK) çerçevesinde mirasın paylaşımının temel prensiplerini, mirasın reddi (reddi miras) müessesesinin tanımını, türlerini, hukuki sonuçlarını ve usulünü Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi kararları ışığında detaylı bir şekilde incelemektedir. Analiz, özellikle mirasın reddinin miras paylarına etkisi ve bu durumun mirasçılık belgesine yansıtılması gerekliliği üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Mirasın Paylaşımı: Mirasın paylaşımı, TMK’da belirtilen yasal mirasçılar arasında, mirasbırakanın ölüme bağlı tasarrufları da dikkate alınarak yapılır. Paylaşımın temel belgesi, aksi ispatlanana kadar geçerli bir karine teşkil eden mirasçılık belgesidir (veraset ilamı). Mirasçıların tamamının katılımıyla yapılacak rızai paylaşım esastır; aksi takdirde yargısal taksim yoluna gidilir.

Reddi Mirasın Tanımı ve Türleri: Reddi miras, yasal veya atanmış mirasçının, kendisine kalan mirası kabul etmeme yönündeki tek taraflı irade beyanıdır. İncelenen kararlarda iki tür reddi miras öne çıkmaktadır:

Gerçek Ret (TMK m. 609): Mirasçının, yasal süre içinde sulh hukuk mahkemesine yapacağı sözlü veya yazılı, kayıtsız ve şartsız beyanla mirası reddetmesidir.

Hükmen Ret (TMK m. 605/2): Mirasbırakanın ölüm tarihinde terekesinin borca batık (ödemeden aciz) olduğunun açıkça belli veya resmen tespit edilmiş olması halinde mirasın kendiliğinden reddedilmiş sayılmasıdır. Bu tür ret için kanunda belirtilen 3 aylık süre işlemez.

Reddi Mirasın En Önemli Hukuki Sonucu: Yargı kararlarında en çok vurgulanan ve TMK m. 611’de düzenlenen sonuç, mirası reddeden yasal mirasçının payının, miras açıldığı zaman kendisi sağ değilmiş gibi diğer hak sahiplerine geçmesidir. Bu, reddedenin payının kendi altsoyuna (çocukları ve torunlarına) intikal etmesi anlamına gelir.

Mirasçılık Belgesinin Rolü: Yargıtay, mirasçılık belgelerinde mirası reddeden kişiye işaret etmekle yetinilmesini yeterli görmemektedir. Kararlarda istikrarlı bir şekilde, “mirası ret nedeniyle, mirasçılık sıfatını kaybedenlerin ve bunların payının akıbetinin (kime kalacağının)’da gösterilmesi gerekir” ilkesi vurgulanmaktadır. Bu detayın eksikliği, kararlar için bir bozma nedeni sayılmaktadır.

Tüm Mirasçıların Reddi: En yakın yasal mirasçıların tamamının mirası reddetmesi halinde, tereke iflas hükümlerine göre tasfiye edilir (TMK m. 612). Bu durumda sulh hukuk mahkemesi resen tasfiye sürecini başlatır ve bir tereke temsilcisi atar.

A. Mirasın Paylaşımı

İncelenen yargı kararları, mirasın paylaşımının usulünden çok, paylaşımı etkileyen özel bir durum olan reddi miras üzerinde durmaktadır. Ancak kararlardan süzülen temel prensipler şunlardır:

Yasal Dayanak ve Mirasçılık Belgesi: Miras paylaşımının hukuki çerçevesini TMK m. 495-501 arasındaki yasal mirasçılığa ilişkin hükümler oluşturur. Paylaşımın başlangıç noktası, TMK m. 598 uyarınca düzenlenen ve “aksi ispat edilinceye kadar adına düzenlenmiş bulunan kişi ve kişilerin mirasçılığı lehine bir karine oluşturan” mirasçılık belgesidir (Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, 2015/2235 E., 2015/11024 K.).

Paylaşım Yöntemi: Yargıtay 20. Hukuk Dairesi’nin bir kararında (2018/582 E., 2019/1125 K.) vurgulandığı üzere, usulüne uygun bir paylaşımdan söz edebilmek için “tüm mirasçıların bir araya gelerek, terekeyi iradeleri ile pay etmeleri” gerekmektedir. Bu, rızai taksimin önceliğini göstermektedir.

B. Reddi Miras (Mirasın Reddi)

Yargı kararları, reddi miras kurumunu ve sonuçlarını detaylı olarak ele almaktadır.

Reddi Mirasın Yapılışı ve Türleri

Gerçek Ret: Mirasçının mirası açıkça reddetmesidir. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 2016/5412 E., 2017/4279 K. sayılı kararında bu tür, “mirasçıların sulh mahkemesine sözlü veya yazılı beyanı ile yapılır (TMK m. 609)” şeklinde tanımlanmıştır. Bu beyanın yasal süre içinde ve kayıtsız şartsız olması zorunludur.

Hükmen Ret: Terekenin borca batık olması durumunda ortaya çıkar. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 2017/402 E., 2020/8602 K. sayılı kararında belirtildiği gibi, “ölüm tarihinde miras bırakanın ödemeden aczi açıkça belli veya resmen tespit edilmiş ise, miras reddedilmiş sayılır” (TMK m. 605/2). Bu durumda mirasçılar, tereke işlerine karışmamış olmak kaydıyla, süreye bağlı olmaksızın her zaman terekenin borca batık olduğunun tespitini isteyebilirler. Bu dava, tereke alacaklılarına karşı açılır.

2. Reddi Mirasın Hukuki Sonuçları ve Payların İntikali

Kararlarda en çok üzerinde durulan konu, reddin hukuki sonuçlarıdır. Neredeyse tüm ilgili kararlarda TMK m. 611’e atıf yapılmaktadır: “Yasal mirasçılardan biri mirası reddederse onun payı, miras açıldığı zaman kendisi sağ değilmiş gibi hak sahiplerine geçer.” (Örn: Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, 2015/2136 E., 2015/6793 K.; Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, 2010/9891 E., 2011/451 K.)

Bu hükmün pratikteki anlamı, mirası reddeden kişinin payının diğer mirasçılara değil, doğrudan kendi altsoyuna (çocuklarına) geçmesidir. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi bu durumu, “mirası red eden… kişilerin mirası red etmekle miras kendileri sağ değilmiş gibi mirasçılarına geçeceği nazara alınarak muris …’ye ait yeni bir veraset ilamı alınıp, alınan mirasçılık belgesinde mirası red edenlerin kanuni mirasçıları varsa onlarında davaya dahil edilip sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken…” ifadeleriyle açıklamış ve bu usulün takip edilmemesini bir bozma nedeni saymıştır.

3. Tüm Mirasçıların Mirası Reddetmesi

En yakın yasal mirasçıların tamamı mirası reddederse, miras ikinci derece mirasçılara geçmez. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 2015/1822 E., 2015/5797 K. sayılı kararında bu durum net bir şekilde ifade edilmiştir:“TMK’nın 612. maddesinde yer alan ‘En yakın yasal mirasçıların tamamı tarafından reddedilen miras sulh hukuk mahkemesince iflas hükümlerine göre tasfiye edilir’ hükmüne göre miras reddedilmiş olmakla tasfiyeye tabi tutulacağından takip murisin ikinci derece mirasçılarına yöneltilemez.”Bu durumda mahkeme, talebe bağlı olmaksızın resen tasfiye işlemlerini başlatmalıdır (Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, 2014/12820 E., 2015/1155 K.).

4. Reddi Mirasın Yargılamaya ve Mirasçılık Belgesine Etkisi

Yargıtay, mirasın reddi olgusunun hukuki sonuçlarının sadece terekenin paylaşımı aşamasına bırakılmasını hatalı bulmaktadır. Mirasçılık belgesi düzenlenirken bu durumun net bir şekilde yansıtılması gerektiği birçok kararda tekrarlanmıştır. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 2015/1986 E., 2015/6329 K. sayılı kararında olduğu gibi, mahkemelerden beklenen; **”mirası ret nedeniyle, mirasçılık sıfatını kaybedenlerin ve bunların payının akıbetinin de (kime kalacağının) gösterilmesi”**dir. Aksi halde düzenlenen belge, infaz kabiliyetinden yoksun ve kafa karıştırıcı olacaktır.

Sonuç

İncelenen yargı kararları, mirasın paylaşımı ve reddi müesseselerine ilişkin kapsamlı bir hukuki çerçeve sunmaktadır. Mirasın paylaşımı yasal ve iradi mirasçılık kurallarına göre yapılırken, reddi miras kurumu bu paylaşımı doğrudan etkileyen önemli bir mekanizmadır. Yüksek Mahkeme kararları, özellikle TMK m. 611’in uygulanmasında titizlik gösterilmesini talep etmektedir. Buna göre, mirası reddeden bir kişinin payının kime ve nasıl geçeceği, düzenlenecek mirasçılık belgesinde hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde açıkça belirtilmelidir. Mirasçıların tamamının mirası reddetmesi halinde ise terekenin iflas hükümlerine göre tasfiye edileceği unutulmamalıdır. Bu çalışma, avukatların reddi miras içeren dosyalarda izlemesi gereken usulü ve dikkat etmesi gereken kritik noktaları yargı içtihatları temelinde ortaya koymaktadır. Bir yazı önerisi.

Neden Tuzla Avukat Desteği Gerekli?

Mirasın paylaşımı ve reddi miras, ilk bakışta basit görünse de uygulamada oldukça karmaşık hukuki sonuçlar doğurabilmektedir. Özellikle mirasçılık belgesinin düzenlenmesi, reddin miras paylarına etkisi ve terekenin tasfiye süreci, hem usul hem de esas açısından dikkat gerektirmektedir. Yanlış veya eksik işlem yapılması, mirasçıların hak kaybına uğramasına ve uzun yargılama süreçlerine yol açabilmektedir.

Tuzla’da yaşayan mirasçılar açısından uzman bir avukat desteği;

Mirasçılık belgesinin doğru şekilde düzenlenmesini,

Reddi miras işlemlerinin süresinde ve usule uygun yapılmasını,

Mirasın paylaşımında rızai taksimin sağlıklı yürütülmesini,

Tüm mirasçıların reddi halinde terekenin tasfiyesi sürecinde hakların korunmasını,

Yargıtay içtihatları doğrultusunda hak kaybına yol açabilecek hataların önlenmesini sağlar.

Bu nedenle, İstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Gebze avukat, Çayırova avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat gibi bölgelerdemirasın paylaşımı veya reddi miras süreçlerinde Tuzla’da uzman bir avukatla çalışmak, hem hukuki güvenlik hem de mirasçıların menfaatlerinin korunması açısından büyük önem taşır.

Giriş

Eşin Kredi Borcundan Diğer Eş Sorumlu Olur Mu? çokça sorulan sorular arasında yer almaktadır. Evlilik birliği içerisinde eşlerden birinin bankalardan veya diğer finans kuruluşlarından çektiği kredi borçlarının, diğer eşin hukuki ve mali durumunu ne şekilde etkilediği, sıkça karşılaşılan ve önemli hukuki sonuçlar doğuran bir sorundur. Türk hukuk sisteminde, eşlerin borçlarından sorumluluğu konusunda mutlak bir kural bulunmamakla birlikte, temel ilke borçların şahsiliğidir; yani kural olarak herkes kendi borcundan şahsen sorumludur. Ancak, evlilik birliğinin getirdiği hukuki statü, eşlerin birlikte veya birbirleri adına yaptıkları işlemler, aralarındaki mal rejimi ve özellikle kredi sözleşmelerine eklenen ek taahhütler bu temel ilkeye önemli istisnalar getirmektedir. Bu çalışma, sunulan Yargı Kararları ışığında, bir eşin kredi borcundan diğer eşin hangi şartlar altında sorumlu tutulabileceğini, bu sorumluluğun sınırlarını ve konuyla ilgili farklı hukuki perspektifleri inceleyerek kapsamlı bir analiz sunmayı amaçlamaktadır.

1. Eşin Kredi Borcunda Borçların Şahsiliği İlkesi ve Sözleşmeye Taraf Olma Zorunluluğu

Eşler arasındaki borç sorumluluğunda temel prensip, borcun kişisel olmasıdır. Bir eşin, diğerinin borcundan sorumlu tutulabilmesi için o borç ilişkisine hukuken dahil olması gerekir. Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin bir kararı bu ilkeyi net bir şekilde ortaya koymaktadır. Kararda, davalı eşin ortak hesap sözleşmesinde imzası olmasına rağmen, kredili hale getirilen ve borcun kaynağı olan Kredili Mevduat Hesabı Sözleşmesi’nde imzası bulunmadığı için sorumlu tutulamayacağı belirtilmiştir: “Ortak Hesap Sözleşmesinin 8. maddesindeki müteselsil sorumluluk ilkesinin Kredili Mevduat Hesabı Sözleşmesinde imzası bulunmayan davalı [eş]’e uygulanamayacağı” (Yargıtay 19. HD, 2013/9161). Bu karar, borcun kaynağı olan asıl sözleşmeye taraf olmayan eşin, sırf evli olması veya başka bir ilişkili sözleşmede imzasının bulunması nedeniyle sorumlu tutulamayacağını göstermektedir.

2. Kefalet: En Yaygın Sorumluluk Nedeni ve Eş Rızası Şartı

Kararların büyük bir çoğunluğu, eşin sorumluluğunun “kefalet” ilişkisinden doğduğunu göstermektedir. Ancak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 584. maddesi, kefalet sözleşmesinin geçerliliği için kritik bir şart getirmiştir: Eş Rızası. Konya Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararında bu kural açıkça vurgulanmıştır:“…eşlerden biri mahkemece verilmiş bir ayrılık kararı olmadıkça veya yasal olarak ayrı yaşama hakkı doğmadıkça, ancak diğerinin yazılı rızasıyla kefil olabilir.” (Konya BAM 6. HD, 2024/1039). Eş rızasının sonradan tamamlanabilecek bir eksiklik olmadığı, sözleşmenin en başında bulunması gereken bir geçerlilik şartı olduğu da İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi tarafından şu şekilde ifade edilmiştir:

“Türk Borçlar Kanunu’nun 584/1 inci maddesine göre rıza sonradan verilecek icazet ile tamamlanmadığından, eşin izni tamamlayıcı unsur değil geçerlilik unsurudur.” (İstanbul BAM 12. HD, 2018/1047). Bu doğrultuda, eş rızası usulüne uygun alınmamışsa veya sahte ise, kefalet sözleşmesi geçersiz sayılmakta ve kefil olan eş borçtan sorumlu tutulmamaktadır (Bakırköy 2. Asliye Tic. Mah., 2017/236; İstanbul 5. Asliye Tic. Mah., 2021/835).

3. Eş Rızası Kuralının İstisnaları: Ticari Krediler

Kanun koyucu, ticari hayatın akıcılığını korumak amacıyla eş rızası kuralına önemli istisnalar getirmiştir. Eğer kefalet, bir ticari işletme veya şirketle ilgili olarak veriliyorsa ve kefil olan eş o şirketin ortağı veya yöneticisi ise, eş rızası aranmaz. Bu durum, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi’nin bir kararında netleştirilmiştir: “daval… gerçek kişilerin diğer davalı…borçlu şirketin yöneticileri olduğu anlaşılmakla 6098 sayılı Kanun’ un 584/3. maddesi uyarınca da eşlerinin ticari krediye kefalete rızaları gerekmemektedir.” (İstanbul BAM 13. HD, 2018/239). Bu istisna, özellikle şirketler lehine çekilen kredilerde kefil olan eşlerin sorumluluğu açısından kritik bir ayrım yaratmaktadır.

4. Diğer Sorumluluk Halleri

Müşterek Borçluluk: Eğer bir eş kredi sözleşmesini kefil olarak değil de “müşterek borçlu” olarak imzalarsa, borcun tamamından asıl borçlu gibi sorumlu olur (Yargıtay 13. HD, 2014/43722).

İpotek Verme: Bir eş, diğer eşin kredi borcuna karşılık kendi adına kayıtlı bir taşınmazı ipotek olarak gösterebilir. Bu durumda eş, borçtan şahsen sorumlu olmasa da, alacaklı banka borç ödenmediğinde ipotekli taşınmazın satılmasını talep edebilir. Bu halde sorumluluk, ipotek verilen malın değeri ile sınırlıdır (İzmir 3. Asliye Tic. Mah., 2021/227).

Mal Rejiminin Tasfiyesi: Yasal mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılma” rejiminde, evlilik birliği içinde bir malın edinilmesi için çekilen kredi borcu, o malın borcu olarak kabul edilir. Boşanma halinde malın değerinden bu borç düşüldükten sonra kalan “artık değer” paylaşıma tabi tutulur (Yargıtay 8. HD, 2012/13656). Bu durum, borçtan dolaylı bir etkilenme ve sorumluluk anlamına gelir.

Sonuç

İncelenen yargı kararları bütünüyle değerlendirildiğinde, “bir eşin kredi borcundan diğer eş sorumlu olur mu?” sorusunun cevabının, her somut olayın kendi özel koşullarına göre değiştiği sonucuna varılmaktadır. Hukuki olarak temel ilke, borçların şahsiliği ve her eşin kendi borcundan sorumlu olmasıdır. Ancak bu ilke, eşin borca açık bir hukuki işlemle dahil olmasıyla ortadan kalkmaktadır.Bir eşin diğer eşin kredi borcundan sorumlu tutulabilmesi için;

Kredi sözleşmesini “müşterek borçlu” veya “müteselsil kefil” olarak imzalamış olması,

Kefalet durumunda, kanunun aradığı istisnai haller (ticari kredi vb.) dışında, diğer eşin geçerli ve yazılı rızasının alınmış olması,

Diğer eşin borcu için kendi malvarlığı üzerinde ipotek gibi bir ayni teminat tesis etmiş olması

gibi koşullardan en az birinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Eşler arasında geçerli bir hukuki taahhüt olmaksızın, sırf evlilik birliği nedeniyle bir borç sorumluluğu doğmamaktadır. Bu nedenle, kredi sözleşmeleri gibi mali yükümlülük altına girilirken, atılan imzaların ve üstlenilen sıfatların (kefil, müşterek borçlu vb.) hukuki sonuçları hakkında bilinçli olunması büyük önem taşımaktadır. Bir makale önerisi.

Neden Tuzla Avukat Desteği Gerekli?

Eşler arasındaki borç sorumluluğu, hem Türk Borçlar Kanunu hem de aile hukuku ve ticaret hukuku düzenlemelerinin kesiştiği, karmaşık yorum ve uygulama sorunları barındıran bir alandır. Özellikle kefalet sözleşmelerinde eş rızası, ticari kredi istisnaları, müşterek borçluluk ve ipotek gibi farklı sorumluluk halleri, çoğu zaman taraflarca imza anında tam olarak kavranamamaktadır.

Tuzla’da faaliyet gösteren avukatlar;

Bölgedeki bankacılık ve finans kurumlarının uygulamalarını ve sözleşme standartlarını yakından bilir.

Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi içtihatlarını güncel olarak takip ederek, müvekkil lehine kullanılabilecek emsal kararları davalara entegre eder.

Kefalet, müşterek borçluluk veya ipotek gibi durumlarda imzanın hukuki niteliğini ve bunun doğuracağı sorumluluğu, işlem öncesinde net şekilde açıklar.

Geçersiz kefalet veya usulüne aykırı eş rızası gibi durumlarda borçtan kurtulma yollarını etkin biçimde uygular.

Bu nedenle, eşler arasında borç sorumluluğu tartışmalı olan durumlarda, hem hak kaybını önlemek hem de yanlış taahhütlerin altına imza atmamak için, İstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Gebze avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat veya Çayırova avukat, Şekerpınar avukat, Güzelyalı avukat gibi bölgelerde Tuzla’da borçlar hukuku ve ticaret hukuku alanında deneyimli bir avukattan destek almak kritik öneme sahiptir.

Giriş

Bu çalışma “Nafaka kim alır, ne miktarda ve hangi sürelerde verilir?” sorusuna, Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi kararları özetleri temel alınarak, Türk hukuk sisteminde “nafaka” kurumunun kime, ne kadar ve ne kadar süreyle verildiğini analiz etmek amacıyla hazırlanmıştır. İncelenen kararlar, nafakanın farklı türleri olan yoksulluk, iştirak, tedbir ve yardım nafakası arasındaki ayrımları, bu nafakalara hükmedilirken gözetilen ilkeleri ve uygulamadaki önemli usuli detayları ortaya koymaktadır. Çalışma, bu kararlardan elde edilen bulguları sistematik bir şekilde sunarak konuya ilişkin kapsamlı bir hukuki perspektif sağlamayı hedeflemektedir.

1. Nafaka Türleri ve Kapsamı

İncelenen kararlar, nafakanın dört temel türüne odaklanmaktadır:

Yoksulluk Nafakası: Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf lehine hükmedilir. Genellikle boşanmada daha az kusurlu olan eşe, diğer eşin mali gücü oranında bağlanır. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2025/4959 sayılı kararında, yoksulluk nafakasının aylık irat şeklinde süresiz olabileceği gibi, toptan ödeme şeklinde de kararlaştırılabileceği belirtilmiştir. Ancak aynı kararda, toptan ödemeye karar verilirken nafakanın “iki yıllık süre” gibi bir zaman dilimiyle sınırlandırılmasının kanuna uygun olmadığı, miktar belirlendikten sonra süresiz ve bir defaya mahsus olarak hükmedilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

İştirak Nafakası: Velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmasıdır. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2012/3553 sayılı kararında önemli bir ayrıma dikkat çekilmiştir: “Bu nafakanın alacaklısı müşterek çocuk değil, velayet hakkı kendisine verilen eştir.” Nafaka miktarı belirlenirken, Hukuk Genel Kurulu’nun 2020/133 sayılı kararında belirtildiği gibi, çocuğun yiyecek, giyecek, barınma, sağlık, eğitim ve harçlık gibi tüm giderleri dikkate alınır. Kural olarak çocuğun ergin olmasıyla sona erer (Gaziantep BAM 2. HD, 2017/515).

Tedbir Nafakası: Boşanma davası açılınca hâkimin, davanın devamı süresince eşlerin ve çocukların geçim ve barınma gibi ihtiyaçları için kendiliğinden alması gereken bir önlemdir (Yargıtay 2. HD, 2012/30839). Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 2014/8660 sayılı kararında, bu nafakanın niteliği net bir şekilde ortaya konulmuştur: “evlilik birliği devam ederken davacı eş için hükmedilecek nafaka, tedbir nafakası niteliğindedir.” Bu nafaka, davanın açıldığı tarihten hükmün kesinleşmesine kadar devam eder.

Yardım Nafakası: Türk Medeni Kanunu’nun 364. maddesi uyarınca, “herkes yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan alt soyuna” nafaka vermekle yükümlüdür (Yargıtay 3. HD, 2015/9650). Kararlarda bu nafaka türü, özellikle eğitimi devam eden ergin çocuklar için gündeme gelmektedir. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 2015/5976 sayılı kararında, “çocuk ergin olduğu halde eğitimi devam ediyorsa ana ve baba, durum ve koşullara göre kendilerinden beklenebilecek ölçüde olmak üzere eğitimi sona erinceye kadar çocuğa bakmakla yükümlüdür” denilerek nafakanın süresi eğitim hayatıyla ilişkilendirilmiştir.

2. Nafaka Miktarının Belirlenmesi ve Usuli Konular

Belirleme Kriterleri: Hâkim, nafaka miktarını belirlerken keyfi davranamaz. Yargıtay kararları istikrarlı bir şekilde, çocuğun yaşı, eğitim durumu, ihtiyaçları, paranın satın alma gücü, anne ve babanın hayat koşulları ve ödeme güçlerinin bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır (Yargıtay 3. HD, 2014/14520; Yargıtay HGK, 2014/101).

Başlangıç Tarihi: Yargıtay, nafaka davalarının “kanundan doğan bir alacağın tespiti ve tahsili niteliğinde” olduğunu ve bu nedenle “davanın açıldığı tarihten itibaren hüküm ifade edeceğini” belirtmektedir (Yargıtay 3. HD, 2015/2242; Yargıtay 3. HD, 2015/2540). Mahkemelerin bu kurala aykırı olarak daha ileri bir tarih belirlemesi, bozma veya düzeltilerek onama sebebi sayılmaktadır.

Ödemelerin Mahsubu: Kararlarda sıkça karşılaşılan bir diğer konu, nafaka borçlusunun yaptığı ödemelerin borçtan düşülüp düşülmeyeceğidir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin yerleşik içtihadına göre, ödeme belgesinde “nafaka” açıklaması olmasa dahi, işleyen bir nafaka borcu olan borçlunun yaptığı ödemelerin öncelikle nafaka borcuna mahsup edilmesi gerekir. Aksi bir yorum, Yargıtay’a göre “aşırı şekilcilik olup hak kaybına neden olmaktadır” (Yargıtay 12. HD, 2011/29416; Yargıtay 12. HD, 2012/3901). Bu ilke, hakkaniyet gereği borçluyu korumayı amaçlamaktadır.

Sonuç

İncelenen yargı kararları, nafaka kurumunun tek bir tanımdan ibaret olmadığını; yoksulluk, iştirak, tedbir ve yardım nafakası olmak üzere farklı amaçlara hizmet eden türleri bulunduğunu göstermektedir. Nafakanın kime verileceği, hangi tür nafakanın talep edildiğine bağlıdır. Miktar ve süre ise kanunda belirtilen genel ilkeler (ihtiyaç, ödeme gücü, hakkaniyet) çerçevesinde, her davanın kendi özel koşulları içinde hâkim tarafından takdir edilmektedir. Yargı kararları, nafakanın statik bir borç olmadığını, değişen yaşam koşullarına paralel olarak miktarının yeniden belirlenebileceğini ve ödemelerin başlangıcı ile mahsubu gibi usuli konularda hakkaniyeti gözeten yerleşik içtihatların bulunduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Bir yazı önerisi.

Neden Tuzla Avukat Desteği Gerekli?

Nafaka davaları, yalnızca miktarın belirlenmesi değil, aynı zamanda nafaka türünün doğru tespiti, süresinin belirlenmesi, başlangıç tarihinin hukuka uygun şekilde saptanması ve yapılan ödemelerin doğru şekilde mahsubu gibi birçok usuli ve maddi hukuk konusunu içerir. Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi kararları incelendiğinde, küçük bir usul hatasının bile hakkın kaybına veya davanın reddine yol açabildiği görülmektedir.

Tuzla’da faaliyet gösteren bir avukattan profesyonel hukuki destek almak, şu açılardan büyük önem taşır:

Doğru Nafaka Türünün Belirlenmesi: Hangi nafaka türüne (yoksulluk, iştirak, tedbir veya yardım) hak kazanılabileceğinin doğru tespiti, dava dilekçesinin bu çerçevede hazırlanması gerekir. Yanlış nafaka türü üzerinden dava açılması, talebin reddine sebep olabilir.

Miktar ve Süre Hesaplamalarında Hakkaniyet: Avukat, Yargıtay içtihatları ışığında nafaka miktarının adil ve hukuka uygun şekilde belirlenmesi için gerekli delilleri toplar ve sunar.

Usul Hatalarının Önlenmesi: Başlangıç tarihi, ödeme belgelerinin mahsubu, süre kısıtlamalarının kanuna uygunluğu gibi konularda yapılacak bir hata, hak kaybına neden olabilir.

İtiraz ve Temyiz Süreçleri: İlk derece mahkemesi kararına karşı istinaf veya temyiz başvurularının süresi ve gerekçeleri, uzman bir avukat tarafından titizlikle hazırlanmalıdır.

Yerel Uygulama Bilgisi: Tuzla’daki mahkemelerin uygulama pratiğini bilen bir avukat, davanın daha etkin ve hızlı yürütülmesini sağlayabilir.

Kısacası, nafaka davaları teknik bilgi, dikkatli usul takibi ve güçlü delil yönetimi gerektirir. Bu nedenle, İstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Gebze avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat veya Çayırova avukat, Şekerpınar avukat, Güzelyalı avukat gibi bölgelerde sürecin başından itibaren alanında tecrübeli bir Tuzla avukat ile çalışmak, hem hak kayıplarının önüne geçmek hem de en iyi sonuca ulaşmak açısından kritik öneme sahiptir.