Anlaşmalı boşanmanın çekişmeli boşanmaya göre avantajları ve farkları nelerdir? Bu davalar ne kadar sürer?
Giriş
Bu çalışma, “Boşanma davası ne kadar sürer, çekişmeli ve anlaşmalı arasında ne fark var? Anlaşmalı boşanmanın çekişmeli boşanmaya göre avantajları nelerdir?” sorusuna, sunulan çok sayıda Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi kararının incelenmesiyle oluşturulmuş bütüncül bir yanıt sunmayı amaçlamaktadır. İncelenen kararlar, Türk Medeni Kanunu çerçevesinde boşanma süreçlerinin temel dinamiklerini, özellikle de anlaşmalı ve çekişmeli boşanma arasındaki ayrımı ve bu iki yolun birbirine dönüşebilme potansiyelini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Çalışma, bu kararlardan elde edilen ana bulguları, süreçlerin detaylı bir incelemesini ve pratik sonuçları içermektedir.
Yargı kararları, boşanma davalarının statik süreçler olmadığını, tarafların iradelerine göre dinamik bir şekilde dönüşebildiğini göstermektedir.
1. Anlaşmalı Boşanma Davasının Çekişmeliye Dönüşmesi
En sık rastlanan senaryo budur. Taraflar anlaşmalı boşanma için dava açar, hatta ilk duruşmada anlaştıklarını beyan ederler. Ancak daha sonra taraflardan biri (örneğin, davalı taraf) hükmü temyiz ederek veya bir dilekçe sunarak anlaşmadan döndüğünü bildirdiğinde, dava otomatik olarak çekişmeli boşanmaya dönüşür. Yargıtay, bu durumu “anlaşmalı boşanma yönündeki iradesinden rücu (dönme) niteliğinde” kabul etmektedir. Bu dönüşüm gerçekleştiğinde, anlaşmalı boşanmanın getirdiği hız avantajı tamamen ortadan kalkar. Mahkeme, süreci en başa sarmak ve çekişmeli dava usulünü işletmek zorundadır. Birçok kararda bu durum şöyle formüle edilmiştir:”Bu halde anlaşmalı boşanma davasının ‘çekişmeli boşanma’ olarak görülmesi gerekir… Mahkemece, taraflara iddia ve savunmalarının dayanağı bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini içeren beyan ile iddia ve savunmanın dayanağı olarak ileri sürülen her bir vakıanın ispatını sağlayacak delillerini sunmak ve dilekçelerin karşılıklı verilmesini sağlamak üzere süre verilip ön inceleme yapılarak tahkikata geçildikten sonra… karar verilmesi gerekir.”Bu prosedür, davanın aylar, hatta yıllar sürmesine neden olan delil toplama, dilekçe teatisi (karşılıklı verilmesi), ön inceleme ve tahkikat duruşmaları gibi aşamaları zorunlu kılar.
2. Çekişmeli Boşanma Davasının Anlaşmalı Boşanma Davasına Dönüşmesi
Daha nadir de olsa, çekişmeli olarak başlayan bir davanın yargılama sırasında tarafların uzlaşmasıyla anlaşmalı boşanmayla sonuçlanması da mümkündür. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2022/10099 sayılı kararında, temyiz aşamasında olan çekişmeli bir davada tarafların bir “Anlaşmalı boşanma protokolü” sunarak anlaştığı görülmektedir. Bu durumda mahkeme, tarafları bizzat dinleyerek anlaşmalarını teyit eder ve buna göre karar verir. Bu, uzun süren bir davanın daha hızlı sonuçlanması için bir fırsat sunar.
Sonuç
Sunulan Yargıtay kararları ışığında, boşanma davasının süresini belirleyen en önemli faktörün tarafların uzlaşma iradesi ve bu iradenin kararlılığı olduğu net bir şekilde görülmektedir.
Boşanma davası ne kadar sürer? Anlaşma varsa ve bu anlaşma karar kesinleşinceye kadar korunursa birkaç ay içinde sonuçlanabilir. Anlaşma yoksa veya sonradan bozulursa, delillerin toplanması, tanıkların dinlenmesi, bilirkişi incelemeleri, istinaf ve temyiz süreçleri nedeniyle davanın sonuçlanması birkaç yıl sürebilir.
Çekişmeli ve anlaşmalı boşanma arasındaki fark nedir? Temel fark, anlaşmalı boşanmanın tarafların ortak iradesine ve uzlaşmasına, çekişmeli boşanmanın ise taraflar arasındaki uyuşmazlığa ve mahkemenin bu uyuşmazlığı delillere göre çözümlemesine dayanmasıdır. Bu fark, yargılama usulünü, süresini ve maliyetini doğrudan etkiler.
Anlaşmalı boşanmanın avantajları nelerdir? En önemli avantajları hız, öngörülebilirlik (sonuçları taraflar belirler), daha düşük maliyet ve daha az psikolojik yıpranmadır. Ancak bu avantajlar, “karar kesinleşinceye kadar” her an kaybedilebilecek pamuk ipliğine bağlıdır. Taraflardan birinin iradesinden dönmesi, tüm avantajları ortadan kaldırır ve süreci en başından başlayacak karmaşık bir çekişmeli davaya dönüştürür. Dolayısıyla, anlaşmalı boşanma, hızlı bir çözüm yolu olmakla birlikte, tarafların nihai kararlılığını gerektiren hassas bir süreçtir.
Boşanma Davasının Süresi Belirsizdir: Hiçbir karar, bir boşanma davasının ne kadar süreceğine dair kesin bir zaman dilimi (ay veya yıl olarak) belirtmemektedir. Süre, tamamen davanın anlaşmalı mı yoksa çekişmeli mi olduğuna ve süreç içindeki seyrine bağlıdır. Anlaşmalı boşanmaların teoride daha hızlı olduğu kabul edilse de, bu durum tarafların anlaşmalarını sonuna kadar sürdürmelerine bağlıdır.
Temel Fark: İrade Birliği ve Yargılama Usulü: Anlaşmalı ve çekişmeli boşanma arasındaki temel fark, tarafların boşanma ve boşanmanın sonuçları (nafaka, velayet, tazminat, mal paylaşımı) üzerinde bir irade birliğine varıp varamadıklarıdır.
Anlaşmalı Boşanma (TMK m. 166/3): Tarafların her konuda uzlaştığı, bu uzlaşmayı bir protokole bağladığı ve mahkeme huzurunda bu iradelerini bizzat beyan ettiği, daha basit ve hızlı bir usuldür.
Çekişmeli Boşanma (TMK m. 166/1-2): Taraflar arasında boşanma sebebi, kusur veya boşanmanın sonuçları hakkında bir veya daha fazla konuda anlaşmazlık olduğu durumlarda söz konusudur. Mahkemenin delilleri (tanık, belge, bilirkişi raporu vb.) topladığı, iddia ve savunmaları değerlendirdiği, kusur oranlarını belirlediği karmaşık ve uzun bir yargılama sürecini gerektirir.
Anlaşmalı Boşanmanın Avantajları ve Kırılganlığı: Anlaşmalı boşanmanın en büyük avantajları hız, daha az maliyet, daha az psikolojik yıpranma ve tarafların kendi geleceklerini bir hâkimin kararına bırakmak yerine kendilerinin şekillendirmesidir. Ancak bu avantajlar oldukça kırılgandır. Neredeyse incelenen tüm kararlarda tekrar eden ve en kritik bulgu şudur:”Anlaşmalı boşanma yönünde oluşan karar kesinleşinceye kadar eşlerin bu yöndeki, diğer bir ifadeyle gerek boşanmanın mali sonuçları, gerekse çocukların durumu hususunda kabul edilen düzenlemeleri kapsayan irade beyanından dönmesini engelleyici yasal bir hüküm bulunmamaktadır.“Bu ilke, anlaşmalı boşanmanın en büyük avantajının aynı zamanda en büyük riski olduğunu göstermektedir. Taraflardan biri, karar kesinleşmeden önce herhangi bir aşamada (duruşmada, temyiz veya istinaf dilekçesiyle) anlaşmadan cayabilir. Bir yazı önerisi
Neden Tuzla Avukat Desteği Gerekli?
Boşanma davalarının süresi, seyri ve sonucu; tarafların iradelerindeki değişim, mahkeme usulleri ve uygulanacak stratejiye göre ciddi farklılıklar gösterebilir. Özellikle anlaşmalı boşanma protokolünün hazırlanması, mahkeme huzurunda beyanların doğru şekilde verilmesi ve karar kesinleşinceye kadar anlaşmanın korunması, uzman hukuki bilgi gerektirir. Taraflardan birinin süreç içinde anlaşmadan dönmesi, davayı çekişmeli hale getirerek hem sürenin hem de masrafların artmasına neden olabilir.
İstanbul, Tuzla avukat, Pendik avukat, Kartal avukat, Maltepe avukat, Gebze avukat, Aydınlı avukat, Orhanlı avukat, Tepeören avukat, Darıca avukat, Bayramoğlu avukat veya Çayırova avukat, Şekerpınar avukat, Güzelyalı avukat gibi bölgelerde yerel uygulamaları ve mahkemelerin işleyişini bilen bir Tuzla avukat, sürecin başından sonuna kadar hem hukuki riskleri önceden öngörüp tedbir alabilir hem de hak kaybını en aza indirir. Yerel deneyim, dilekçelerin hazırlanmasından protokolün Yargıtay içtihatlarına uygun hale getirilmesine kadar her aşamada davanın hızlı ve doğru ilerlemesini sağlar.
Kısacası, boşanma davası ister anlaşmalı ister çekişmeli olsun, Tuzla avukat desteği hem sürecin verimli yürütülmesi hem de olası risklerin azaltılması açısından kritik öneme sahiptir.
