Tüm Makaleler

Tahsil amaçlı ciro, Türk Ticaret Hukuku’nda sıklıkla karşılaşılan ve çoğu zaman temlik cirosuyla karıştırılan bir işlemdir. Bu yazıda, “tahsil amaçlı ciro nedir?”, “temlik cirosundan farkı nedir?”, “tahsil cirosunun sonuçları nelerdir?” gibi sorular, Yargıtay kararları ışığında yanıtlanmakta ve bu konuda dikkat edilmesi gereken hukuki noktalar açıklanmaktadır.

Tahsil Amaçlı Ciro Tanımı ve Amacı

Tahsil amaçlı ciro, senetten doğan hakkın mülkiyetini devretmeksizin, senedi elinde bulunduran kişiye (hamil), ciro eden (ciranta) adına senet bedelini tahsil etme ve buna bağlı işlemleri yapma yetkisi veren bir işlemdir. Yargıtay’ın da belirttiği gibi, “tahsil cirosu senetten doğan hakların devri amacıyla değil bu hakların ciro edenin nam ve hesabına tahsilini sağlamak amacıyla gerekli vekalet ve yetkiyi tesis eden bir işlemdir” (Yargıtay-19. Hukuk Dairesi-2012/9143-2013/5417). Bu ciro ile hamil, cirantanın vekili konumuna gelir.

Hukuki Dayanak ve Şekil Şartı: Bir cironun “açık” tahsil cirosu olarak kabul edilebilmesi için senet üzerinde belirli ibarelerin bulunması zorunludur. Türk Ticaret Kanunu (TTK) uyarınca bu ibareler “’bedeli tahsil içindir’, ‘vekâleten’, ‘kabz içindir’ veya bedelin başkası adına kabul edileceğini belirten bir şerhi ya da sadece vekil etmeyi ifade eden bir kaydı” içermelidir. Bu kayıtların varlığı, cironun tahsil amacını net bir şekilde ortaya koyar.

Temlik Cirosundan Farkı: Mahkeme kararlarında en sık vurgulanan ayrım, tahsil cirosu ile temlik cirosu arasındadır. Eğer ciroda yukarıda belirtilen tahsil ifadeleri yer almıyorsa, cironun “temlik cirosu” olduğu kabul edilir. Yargıtay’a göre, “Ciro imzası yerinde ‘bedeli tahsil içindir’ ‘vekaleten’ ve benzeri gibi ibareler içermeyen ciroların temlik cirosu olduğunun kabulü gerekir” (Yargıtay-19. Hukuk Dairesi-2015/11371-2016/2463). Temlik cirosu, senetten doğan tüm hakları ve senedin mülkiyetini devralana geçirirken, tahsil cirosunda mülkiyet cirantada kalır.

Mülkiyetin Devredilmemesi ve “Vekil Hamil” Sıfatı: Tahsil cirosunun en temel sonucu, mülkiyetin devredilmemesidir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun bir kararında bu durum, “Mülkiyet ciroya rağmen ciro edende kalmıştır” şeklinde ifade edilmiştir (Yargıtay-Hukuk Genel Kurulu-2020/329-2022/1490). Bu nedenle senedi tahsil cirosuyla alan kişi, “vekil hamil” sıfatıyla hareket eder ve senedi cirantanın nam ve hesabına tahsil etmekle yükümlüdür.

Açık ve Örtülü (Gizli) Tahsil Cirosu: Kararlar, tahsil cirosunun “açık” veya “örtülü (gizli)” olabileceğini belirtmektedir. Açık ciro, senet üzerindeki şerhlerle bellidir. Örtülü (gizli) ciro ise, görünüşte temlik cirosu gibi olmasına rağmen taraflar arasındaki iç ilişkide tahsil amacıyla yapıldığına dair bir anlaşmanın bulunduğu durumlardır. Bir kararda, “Gizli tahsil cirosu, sadece senet bedelinin tahsil edilip cirantaya verilmesi hususunda yetki vermek amacıyla yapıldığı taktirde, ciranta senedin maliki ve alacaklısı olarak kalır” denilmektedir (Yargıtay-12. Hukuk Dairesi-2014/19229-2014/27579). Ancak örtülü cironun varlığını iddia eden tarafın bunu yazılı delillerle ispatlaması gerekir.

Hamilin Hak ve Yükümlülükleri: Tahsil cirosu ile senedi devralan “vekil hamil”, senetten doğan tüm hakları kullanabilir. Bu kapsamda, borçlu aleyhine dava açabilir ve icra takibi yapabilir. Hatta bir Yargıtay kararında belirtildiği gibi, vekil hamil “çekin zayi olması nedeniyle iptal davası açma yetkisini haizdir” (Yargıtay-11. Hukuk Dairesi-2015/15123-2017/2747). Ancak vekil hamilin yetkisi sınırlıdır; senedi ancak yeni bir “tahsil cirosu” ile devredebilir (BAM-Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi-2025/125-2025/113). En önemli yükümlülüğü ise, tahsil ettiği bedeli asıl alacaklı olan cirantaya teslim etmektir.

Borçlunun Durumu ve Def’ilerin İleri Sürülmesi: Tahsil cirosunun en kritik sonuçlarından biri, borçlunun hukuki durumunu etkilemesidir. Mülkiyet cirantada kaldığı için, borçlu, cirantaya karşı ileri sürebileceği kişisel def’ileri (itirazları), senedi tahsil için elinde bulunduran vekil hamile karşı da ileri sürebilir. Nitekim bir mahkeme kararında, “6762 sayılı eTTK 600 gereğince cirantaya karşı ileri sürülebilecek defiler hamile karşı da ileri sürebilir” (İlkDerece-İzmir 4. Asliye Ticaret Mahkemesi-2020/283-2022/644) denilerek bu ilke açıkça ortaya konmuştur. Bu durum, tahsil cirosunu, hamili kişisel def’ilere karşı koruyan temlik cirosundan ayıran temel bir özelliktir.

Sonuç olarak yargı pratiğinde, bir cironun tahsil amaçlı sayılabilmesi için senet üzerinde “bedeli tahsil içindir” veya “vekâleten” gibi açık ifadelerin bulunması kritik bir önem taşımaktadır. Bu tür ifadelerin yokluğunda, cironun mülkiyeti devreden bir “temlik cirosu” olduğu kabul edilmekte ve aksini iddia eden taraf ağır bir ispat yükü altına girmektedir. Bu nedenle, tahsil cirosunun hukuki sonuçlarından faydalanmak isteyen tarafların, bu amacı senet üzerinde açıkça belirtmeleri, olası uyuşmazlıkların önlenmesi açısından büyük önem arz etmektedir. bir makale önerisi.

Neden Uzman Tuzla Avukat Görüşü Gerekli? – Tahsil Amaçlı Ciro Davalarında Profesyonel Destek

Tahsil amaçlı ciro, ilk bakışta basit bir işlem gibi görünse de temlik cirosuyla karıştırılması, senet geçersizliği, icra takibinin iptali, haksız tahsilat gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Özellikle çek ve bono tahsili ile ilgili uyuşmazlıklarda, senet hukuku, vekâlet ilişkisi ve Yargıtay kararları doğrultusunda değerlendirme yapılması gerekir. Yanlış atılan bir imza veya eksik cümle, hakkınızın kaybına yol açabilir.

Bu nedenle;

✅ Senet üzerine doğru ciro türünü uygulamak
✅ Vekil hamil sıfatıyla dava/icat takibi başlatmadan önce yasal zemini incelemek
✅ Borçlu tarafın hangi def’ileri ileri sürebileceğini değerlendirmek

için senet ve kambiyo hukuku alanında uzman bir avukattan destek alınması kritik öneme sahiptir. Uzman bir Tuzla avukatı, özellikle ticari yoğunluğun yüksek olduğu Tuzla, Kartal, Pendik gibi bölgelerde, uygulamada sık karşılaşılan hataları önceden tespit ederek, tarafların hukuki güvenliğini sağlar ve riskleri en aza indirir. Bu konuda bir makale önerisi.

Karşılıksız çek, ticari hayatta sıkça karşılaşılan bir sorun olup, bu durumda çeki ciro eden kişilerin (cirantaların) sorumluluklarının ve haklarının neler olduğu önem arz etmektedir. Temel olarak cirantanın, çekin ödenmemesi durumunda çek hamiline karşı sorumludur. Aşağıda karşılıksız çekte cirantanın sorumluluk ve haklarının neler olduğuna değineceğiz.

Cirantanın Temel Borç ve Yükümlülükleri

Ödeme Sorumluluğu: Cirantanın en temel yükümlülüğü, aksi şart edilmedikçe, çekin ödenmemesinden dolayı hamile karşı sorumlu olmasıdır. Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin 2012/8233 E., 2012/15286 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, “…hamil davalının kendisinden önceki cirantalara başvurusunda cirantaların çek hamiline karşı sorumlu oldukları” esası geçerlidir.

İmzaların Bağımsızlığı (İstiklali) İlkesi: Cirantanın sorumluluğu, çekteki diğer imzaların geçersiz olmasından etkilenmez. Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin 2015/2841 E., 2015/16765 K. sayılı kararında vurgulandığı gibi, “Bir poliçe, poliçe ile borçlanmayı ehil olmayan kimselerin imzasını, sahte imzaları, mevhum şahısların imzalarını yahut imzalayan veya namlarına imzalanmış olan şahısları herhangi bir sebep dolayısıyla ilzam etmeyen imzaları taşırsa diğer imzaların sıhhatine bu yüzden halel gelmez.” Bu ilke, cirantanın kendi cirosundan dolayı sorumlu olacağını ifade eder.

Silsiledeki Yeri: Ciranta, genellikle kendisinden sonra gelen hamillere karşı sorumludur. Ancak çek hukukunda çekin ödenmemesi nedeniyle müracaat olunabilecek kişiler, çeki elinde bulunduran şahıstan önceki hamiller (cirantalar), lehtar, düzenleyen ve avalistlerdir.

Cirantanın Hakları ve Sorumluluktan Kurtulma Halleri

Rücu Hakkı: Çek bedelini ödeyen ciranta, kendisinden önceki cirantalara, lehtara ve keşideciye rücu etme hakkına sahiptir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2009/17525 E., 2009/26017 K. sayılı kararında, lehtarın ödemek zorunda kaldığı bedelin tamamı için keşideciye rücu edebileceği belirtilmiştir.

Hamilin Kötü Niyeti veya Ağır Kusuru: Ciranta, hamilin çeki iktisap ederken kötü niyetli olduğunu veya ağır kusurlu olduğunu ispatlayarak sorumluluktan kurtulabilir. Örneğin hamilin çekin bedelsiz kaldığını bilerek ve ciranta zararına hareket ettiğinin ispatlanması halinde ciranta sorumluluktan kurtulabilir.

İmzanın Sahteliği: Ciranta, çekteki ciro imzasının kendisine ait olmadığını ispatlarsa sorumluluktan kurtulur. Bu, mutlak bir def’i olup, iyi niyetli hamile karşı dahi ileri sürülebilir

Bedelsizlik İddiası ve Temel İlişkiden Doğan Def’iler: Ciranta, çeke dayanak teşkil eden temel ilişkinin geçersizliğini veya çekin bedelsiz kaldığını, ancak bu durumu bilen ve bile bile borçlunun zararına hareket eden hamile karşı ileri sürebilir.

Süresinde İbraz Edilmeme ve Zamanaşımı: Çekin süresinde bankaya ibraz edilmemesi veya zamanaşımına uğraması durumunda cirantanın kambiyo hukukundan doğan sorumluluğu sona erer. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2015/33523 sayılı kararında, “çekin süresinde muhatap bankaya ibraz edildiği, ibraz günü de gösterilmek suretiyle çekin üzerine yazılmış olan tarihli bir beyanla tespit edilmelidir. Aksi takdirde alacaklı müracaat hakkını kaybeder.” denilmiştir. Zamanaşımına uğramış çek yazılı delil başlangıcı sayılabilir.

İbraz Süresinden Sonra Yapılan Ciro: Çekin ibraz süresi geçtikten sonra yapılan ciro, alacağın temliki hükmünde olup, cirantanın hak ve yükümlülükleri bu çerçevede değerlendirilir (Yargıtay 19. Hukuk Dairesi-2011/7160-2011/8841).

Çekin Yeniden Tedavüle Çıkarılması: Keşideci tarafından lehtar lehine düzenlenen, lehtar tarafından tekrar keşideciye ciro edilen ve keşideci tarafından yeniden tedavüle çıkarılan çeklerde, ilk tedavüldeki lehtar cirantanın sorumluluğu kalmaz.(Yargıtay 12. Hukuk Dairesi-2019/6789-2020/4150; Bakırköy 2. Asliye Ticaret Mahkemesi-2020/960-2021/640).

Şikayet Hakkı (Ceza Hukuku Açısından): Karşılıksız çek düzenleme suçunda şikayet hakkı, çeki tahsil amacıyla bankaya ibraz eden hamil ile “karşılıksızdır” işlemi yapıldıktan sonra çeki elinde bulunduran ve aynı zamanda “karşılıksızdır” işlemi yapılmadan önceki dönemde geçerli ve meşru ciranta olan kişiye aittir (Yargıtay 19. Ceza Dairesi-2018/3072-2018/5874; Yargıtay 19. Ceza Dairesi-2019/18941-2020/6993). Ancak cirantanın cirosu iptal edilmişse şikayet hakkı olmaz. (Yargıtay 7. Ceza Dairesi-2021/20718-2022/8339). Şikayet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç aylık süre içinde kullanılmalıdır (İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 15. Ceza Dairesi-2018/4731-2019/18).

Sonuç olarak karşılıksız çıkan bir çekte cirantanın borç ve yükümlülükleri ile hakları, somut olayın özelliklerine, çekin tedavül geçmişine, ciro silsilesine, tarafların iyi niyet durumlarına ve usuli işlemlerin yerine getirilip getirilmediğine göre değişkenlik göstermektedir. Genel kural olarak ciranta, çek bedelinin ödenmemesinden dolayı hamile karşı sorumludur ve bu sorumluluk “imzaların istiklali” ilkesi gereği kendi cirosuyla sınırlıdır. Ancak cirantanın, çek bedelini ödemesi halinde kendisinden önceki sorumlulara rücu etme hakkı; hamilin kötü niyetini, imzanın sahteliğini, çekin bedelsiz kaldığını veya zamanaşımı gibi durumları ispatlayarak sorumluluktan kurtulma hakkı gibi önemli hakları da bulunmaktadır. Ayrıca, belirli koşullar altında karşılıksız çek düzenleme suçundan dolayı şikayetçi olma hakkı da mevcuttur. Ayrıca bir makale önerisi.

Neden Uzman Görüşü / Avukat Gereklidir?

Karşılıksız çıkan bir çekle karşılaşıldığında, özellikle ciranta sıfatına sahip kişilerin hukuki sorumlulukları ve sahip oldukları haklar, son derece teknik ve detaylı düzenlemelere tabidir. Ciro silsilesi, çekin ibraz süresi, zamanaşımı, temel ilişkiden doğan def’iler, rücu hakkı, imza sahteliği savunması gibi konular, kambiyo senetlerine özgü özel hukuk bilgisi gerektirir. Tuzla başta olmak üzere İstanbul’un hızla gelişen ilçeleri olan Pendik, Kartal, Maltepe, Gebze, Darıca ve Çayırova gibi bölgelerde faaliyet gösteren ticari işletmeler ve bireyler, karşılıksız çek sorunlarıyla sıklıkla karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle Tuzla’daki organize sanayi bölgeleri ve ticaret hacmi yüksek firmalar açısından, ciranta sorumluluğu konusunda yanlış hukuki yönlendirmeler, ticari itibar ve mali denge açısından ciddi riskler oluşturabilir.